Nagrody w konkursach podlegają opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 10 proc. wartości nagrody, a płatnikiem podatku jest podmiot przekazujący wygraną. Ta forma opodatkowania znajduje zastosowanie niezależnie od tego, kto jest odbiorcą nagrody: konsument czy przedsiębiorca. Taka linia orzecznicza dominuje od pewnego czasu w rozstrzygnięciach organów podatkowych i sądów administracyjnych. Problematyczne jest jednak opodatkowanie konkursów dla przedsiębiorców, które motywują kontrahentów organizatora do intensyfikacji współpracy, np. dla sprzedawców prowadzących działalność gospodarczą.

Musi być element rywalizacji

W przepisach ustawy o PIT nie ma definicji konkursu, dlatego należy odnieść się do wykładni językowej tego pojęcia. Zgodnie z definicją zawartą w Słowniku Języka Polskiego PWN konkurs to przedsięwzięcie dające możliwość wyboru najlepszych wykonawców, autorów danych prac itp. Kluczowym elementem konkursu jest więc rywalizacja uczestników w celu osiągnięcia najlepszego rezultatu. Ten aspekt współzawodnictwa, jakim jest wystąpienie zarówno wygranych, jak i przegranych, jest często podnoszony w orzecznictwie organów podatkowych jako decydująca przesłanka konkursu.

Podkreśla się także, że dla zaistnienia konkursu istotna jest również strona formalna przedsięwzięcia, np. regulamin, z którego wynikać będzie określenie organizatora, uczestników, nagród, sposobu wyłonienia zwycięzców.

W świetle takiej definicji konkursu pojawia się pytanie, jak traktować konkursy dla przedsiębiorców będących stałymi kontrahentami organizatora, gdy celem konkursu jest zmotywowanie współpracowników do zwiększenia zaangażowania w bieżącą współpracę. Typowym przykładem takiego przedsięwzięcia jest konkurs dla osób odpowiedzialnych za sprzedaż produktów organizatora, w którym nagradzani są najlepsi sprzedawcy prowadzący działalność gospodarczą.

Jak się okazuje, w orzecznictwie kwestia ta jest traktowana różnorodnie. Problem ten pojawi się przy założeniu, że akcja motywacyjna przyjmie charakter konkursu, a więc będzie zawierać wyraźny element rywalizacji, zostanie przewidziana nagroda np. dla najlepszych trzech sprzedawców, a zasady przeprowadzenia i rozstrzygania konkursu zostaną odpowiednio opisane w regulaminie.

Dwa poglądy

W odniesieniu do skutków takiego przedsięwzięcia w PIT zasadniczo można spotkać dwa poglądy:

- zgodnie z pierwszym: nagrody w takich konkursach podlegają opodatkowaniu ryczałtowemu w wysokości 10 proc. wartości nagrody niezależnie od statusu odbiorcy nagrody, przy czym organizator pełni funkcję płatnika podatku;

- zgodnie z drugim: w przypadku akcji dla kontrahentów, które mają motywować do intensyfikacji określonych działań, nagrody nie powinny podlegać opodatkowaniu właściwemu dla konkursów, gdyż są to de facto akcje motywacyjne; uzyskane nagrody powinny podlegać opodatkowaniu na zasadach ogólnych, tj. powinny zostać doliczone do przychodów, w ramach prowadzonej działalności, przez samych nagrodzonych.

Rozbieżność przedstawionych rozwiązań sprowadza się nie tylko do stawki podatku (zryczałtowana w wysokości 10 proc. bez rozliczania kosztów uzyskania przychodów albo na zasadach ogólnych, z uwzględnieniem kosztów), ale także do roli płatnika podatku.

Zawsze 10-proc. ryczałt

Za obowiązkiem poboru podatku przez płatnika opowiedział się niedawno NSA w wyroku z 21 stycznia 2015 r. (II FSK 232/13). Sąd podkreślił, że nagrody w konkursach dla przedsiębiorców, nawet gdy stanowią przychód z ich działalności gospodarczej, powinny podlegać opodatkowaniu na zasadach właściwych dla konkursów. Za kluczowy argument sąd uznał to, że przyznanie nagrody warunkowane jest okolicznościami, na które dany przedsiębiorca nie ma pełnego wpływu, gdyż zależą one od zachowania innych uczestników konkursu. Z reguły bowiem wygrywa ten, kto uzyska najlepsze wyniki, np. sprzedaży, a więc pokona bezpośrednich rywali. W takim przypadku dochodzi więc do porównania zachowań poszczególnych uczestników, co uzasadnia – w myśl poglądu prezentowanego przez NSA – opodatkowanie przekazywanych nagród zryczałtowanym podatkiem w wysokości 10 proc. wartości nagrody. Na podobnym stanowisku stanęła również Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 23 czerwca 2014 r. (IPPB1/415-380/14-2/EC).

Organy twierdzą co innego

W interpretacjach organów podatkowych, również tych najnowszych, można jednak spotkać odmienne podejście. W niektórych interpretacjach akcentowana jest różnica między konkursem a akcją motywacyjną, nawet w warunkach, w których akcja taka nazywana jest przez strony konkursem. Zasadniczo twierdzi się, że nagroda uzyskana przez przedsiębiorcę w konkursie, który w rzeczywistości ma za zadanie motywować do zwiększenia wysiłków w ramach zwykłej współpracy, np. do zwiększenia sprzedaży produktów organizatora, nie korzysta z opodatkowania w formie ryczałtu. Organizator nie pełni w takim przypadku funkcji płatnika, a za podatek w całości odpowiada podatnik, czyli zwycięzca konkursu. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 5 maja 2015 r. (ILPB1/4511-1-166/15-2/AP) wskazała, że „konkursy motywacyjne organizowane przez spółkę, których celem jest uzyskanie jak najlepszych wyników sprzedażowych (liczonych np. ilością zawartych umów, pozyskanych nowych klientów itp.), noszą cechy programu motywacyjnego, a nie konkursu, pomimo że spółka określiła to przedsięwzięcie mianem konkursu i pomimo że ich uczestnikami są zarówno pracownicy spółki, osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej działające na rzecz wnioskodawcy w oparciu o umowę cywilnoprawną (zlecenie) oraz osoby fizyczne będące przedsiębiorcami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. (...). Dlatego też, uzyskiwane przez uczestników organizowanego przez spółkę przedsięwzięcia nagrody nie stanowią nagrody w konkursie, lecz nagrody związane z osiągnięciem najlepszych rezultatów sprzedaży usług spółki w zorganizowanej przez spółkę akcji sprzedażowej (...)". Na podobnym stanowisku stanęła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 3 czerwca 2014 r. (IPPB1/415-389/14-2/EC).

—Waldemar Knap

Waldemar Knap - kierownik zespołu podatku dochodowego w ECDDP sp. z o.o.

Nazwa programu nie decyduje o opodatkowaniu

Wydaje się, że drugie z prezentowanych w artykule stanowisk zasługuje na akceptację. Określony program motywacyjny może wprawdzie przyjąć literalnie charakter konkursu, jednak przy kwalifikacji podatkowej nie powinno pomijać się całokształtu okoliczności, jakie towarzyszą całemu przedsięwzięciu. Istotne jest przede wszystkim ścisłe powiązanie konkursu z relacją między organizatorem a uczestnikami, a także jego cel, jakim jest motywacja do zintensyfikowania współpracy między stronami. Okoliczności te z reguły nie występują w konkursach dla szerokiego grona uczestników, które w działalności biznesowej najczęściej mają charakter promocyjny. Ścisłe powiązanie nagrody z realizacją obowiązków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą również uzasadnia rozliczenie jej wraz z pozostałymi przychodami i kosztami związanymi z tego rodzaju działalnością. Warto także pamiętać, że opodatkowanie ryczałtowe nie pozwala na uwzględnienie całokształtu sytuacji gospodarczej odbiorcy nagrody, w szczególności nie daje możliwości rozliczenia kosztów uzyskania przychodów przedsiębiorcy, co z uwagi na związek nagrody z działalnością gospodarczą podatnika może się okazać dyskusyjne. Z uwagi na rozbieżność stanowisk warto jednak badać rozwój linii orzeczniczej w analizowanej kwestii, a w szczególności to, jaki wpływ na stanowisko organów podatkowych będzie mieć wyrok NSA z początku tego roku.