- Firma posiada całkowicie zamortyzowany środek trwały. Ciągle używa go w działalności i zamierza wkrótce przeprowadzić jego modernizację. Koszt zaplanowanych prac jest szacowany na ok. 5000 zł. Czy powinniśmy amortyzować te nakłady? – pyta czytelnik.

Wartość początkowa środka trwałego jest najistotniejszym, poza stawkami amortyzacyjnymi, elementem zapewniającym prawidłowość ustalenia i dokonywania odpisów amortyzacyjnych. W zależności od sposobu pozyskania składnika majątku wartość początkowa środka trwałego będzie się różnie kształtować. Środki trwałe pozyskane po prostu z zakupu wycenia się według ceny nabycia, a wytworzone we własnym zakresie – według kosztu wytworzenia. Zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości (dalej: uor) cena nabycia środka trwałego to cena jego zakupu. Obejmuje ona kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu jest powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem środka trwałego do stanu zdatnego do używania, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku i wyładunku. Cenę nabycia obniżają rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.

Natomiast koszt wytworzenia środka trwałego we własnym zakresie – zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości – obejmują:

- koszty pozostające w bezpośrednim związku z budową (montażem, ulepszeniem) środka trwałego oraz koszty dostosowania budowanego (montowanego, ulepszonego) środka trwałego do użytkowania,

- uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z budową (montażem lub ulepszeniem) środka trwałego.

Z czego wynikają zmiany

Każde ulepszenie środka trwałego polegające na jego rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji powoduje, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa wartość użytkową, jaką przedstawiał przy przyjęciu do używania. W przeciwieństwie do remontu środka trwałego, którego celem jest wyłącznie przywrócenie stanu pierwotnego środka trwałego oraz utrzymanie jego bieżącej użyteczności technicznej. W praktyce często problemem jest odróżnienie modernizacji od remontu środka trwałego. Ze względu na szeroki zakres zagadnienia powinno się mu poświęcić oddzielne opracowanie.

Wartość użytkowa może być mierzona:

- okresem używania,

- zdolnością wytwórczą,

- jakością produktów uzyskiwanych przy użyciu ulepszonego środka trwałego,

- kosztami eksploatacji, w tym z tytułu zużycia wszelkiego rodzaju energii, lub

- innymi miarami (np. polepszeniem warunków bezpieczeństwa i higieny pracy czy poprawą ochrony środowiska).

Poniesione koszty ulepszenia zwiększają wartość początkową środka trwałego. Nie ma znaczenia, czy środek trwały jest całkowicie zamortyzowany. Nowa początkowa wartość środka trwałego, po powiększeniu o wartość ulepszeń będących efektem zakończonych prac, jest nową podstawą kolejnych odpisów amortyzacyjnych.

Uwaga! Odpisy od nowej wartości początkowej można uwzględniać nie wcześniej niż po przyjęciu ulepszenia do używania.

Przykład

W styczniu 2015 r. spółka ulepszyła maszynę, która była zamortyzowana w 100 proc. Amortyzacja była rozliczana metodą liniową, przy zastosowaniu stawki amortyzacyjnej 20 proc. (stawka dla celów podatkowych odpowiada okresowi ekonomicznej użyteczności). Wartość początkowa maszyny wynosiła 25 000 zł. Poniesione nakłady na ulepszenie, zgodnie z danymi z faktury, wyniosły 5000 zł.

Wyznaczenie odpisów amortyzacyjnych od nowej wartości maszyny po ulepszeniu:

Etap

Obliczenie

1. Wartość początkowa maszyny po zakończeniu prac ulepszeniowych

25 000 zł + 5000 zł = 30 000 zł

2. Roczna stawka amortyzacyjna

20 proc. (okres ekonomicznej użyteczności 5 lat)

3. Roczna wartość odpisów amortyzacyjnych:

30 000 zł x 20 proc. = 6000 zł

4. Miesięczna wartość odpisów amortyzacyjnych:

6 000 zł / 12 = 500 zł

5. Podmiot będzie dokonywał odpisów amortyzacyjnych przez 10 miesięcy

10 x 500 zł = 5000 zł (jest to wartość ulepszenia)

Ewidencja księgowa:

1. Poniesione nakłady związane z ulepszeniem maszyny: a) Wn „Rozliczenie zakupu" 6150 zł

Ma „Pozostałe rozrachunki" 6150 zł

b) Wn „VAT naliczony" 1150 zł

Ma „Rozliczenie zakupu" 1150 zł

c) Wn „Środki trwałe w budowie" 5000 zł

Ma „Rozliczenie zakupu" 5000 zł

2. Zwiększenie wartości początkowej maszyny o kwotę ulepszenia:

Wn „Środki trwałe" 5000 zł

Ma „Środki trwałe w budowie" 5000 zł

3. Odpis amortyzacyjny od nowej wartości początkowej maszyny:

Wn „Amortyzacja" 500 zł

Ma „Umorzenie środków trwałych" 500 zł

Bilansowo bez względu na wartość...

Zagadnienie ulepszenia środków trwałych należy odmiennie rozpatrywać dla celów bilansowych i podatkowych. Dla celów bilansowych o zaliczaniu nakładów poniesionych na ulepszenie środków trwałych nie decyduje wartość poniesionych wydatków. Ustawa o rachunkowości nie wyznacza dolnej granicy wartości nakładów powodującej wzrost wartości użytkowej środków trwałych, która pozwala na uznanie ich za ulepszenie środków trwałych. Wszystkie nakłady, które doprowadzają do ulepszenia środka trwałego, zwiększają wartość początkową środka trwałego, i ujmuje się je w nowej podstawie naliczania odpisów amortyzacyjnych.

...ale w CIT powyżej określonej kwoty

Odmiennie przedstawia się zagadnienie ulepszenia środków trwałych dla celów rozliczeń podatkowych. W myśl art. 16g ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 22 ust. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 3500 zł. Jednocześnie wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji. W przypadku gdy suma poniesionych wydatków na ulepszenie środka trwałego:

- nie przekracza 3500 zł – wydatki zaliczane są bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów,

- przekracza 3500 zł – wydatki powiększają wartość początkową środka trwałego.

Jako uproszczenie

Zasada klasyfikowania wydatków na ulepszenie środków trwałych obowiązująca w rozliczeniach podatkowych może również mieć zastosowanie dla celów bilansowych. W myśl art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości jednostka może stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej jednostki oraz wyniku finansowego. Jednostki mogą zapisać w zasadach (polityce) rachunkowości, że dla celów bilansowych łączne nakłady poniesione w danym okresie na potrzeby ulepszenia środków trwałych nieprzekraczające kwoty 3500 zł (graniczna kwota określona w ustawach o podatku dochodowym) nie będą tworzyły nowej wartości początkowej ulepszonych środków trwałych.

Autor jest starszym konsultantem w Grupie ECA