Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 25 marca 2015 r. (IBPBI/2/423-1563/14/MS) rozstrzygnęła, jak przedsiębiorca powinien traktować opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu w swoich rozliczeniach CIT.

Sprawa dotyczyła spółki zajmującej się m.in. sprzedażą detaliczną towarów spożywczych. Działalność tę prowadziła ona w formie sklepów samoobsługowych, działających pod wspólną nazwą. Sklepy mieściły się w wynajmowanych od osób trzecich lokalach użytkowych. W lutym 2012 r. spółka zawarła umowę najmu lokalu użytkowego na pięć lat, czyli do lutego 2017 r., z możliwością rozwiązania tylko i wyłącznie w wypadkach określonych w umowie.

Nie doprecyzowano zapisów

Działalność w tym lokalu okazała się jednak nierentowna. W listopadzie 2013 r. spółka zdecydowała o likwidacji placówki, aby nie ponosić dalszych strat. Z uwagi na treść umowy najmu i charakter przedmiotu najmu wnioskodawca nie był uprawniony do rozwiązania umowy np. za wypowiedzeniem. Jej zapisy stanowiły, że nierentowność prowadzonej działalności nie stanowi podstawy do rozwiązania kontraktu. Właściciel lokalu nie wyrażał zgody na wcześniejsze rozwiązanie stosunku najmu. Spółka, mimo że nie wykorzystywała lokalu, musiała w terminie regulować należności z tytułu czynszu. We wniosku zapytała, czy w tej sytuacji zapłacony czynsz będzie mogła uwzględnić w kosztach uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy o CIT.

Rozstrzygnięcie

Izba skarbowa przypomniała podstawową zasadę, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w jej art. 16 ust. 1. Organ zwrócił uwagę, że umowa, którą spółka zawarła z właścicielem lokalu, nie uwzględniała sytuacji, w której sprzedaż w wynajętym lokalu może okazać się nieopłacalna. Zarzucił spółce, że postąpiła nieracjonalnie, gdyż nie rozpoznała wcześniej sytuacji rynkowej. Nie zastrzegła też możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy, np. ze względu na zmieniające się warunki ekonomiczne. W ocenie fiskusa działanie polegające na ograniczeniu strat, czyli decyzja o likwidacji placówki handlowej, nie wystarcza, aby uznać, że mamy do czynienia z działaniem w celu uzyskania przychodu.

W konsekwencji spółka nie może odliczyć czynszu najmu zapłaconego za okres, w którym nie prowadziła już działalności w wynajmowanym lokalu. Wydatki te nie spełniają przesłanek wymienionych w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Nie mogą być więc uznane za koszt uzyskania przychodów.

Izba skarbowa uzasadniała, że wnioskodawca poniósł ryzyko gospodarcze, decydując się na zawarcie takiej umowy, której zapis (niekwestionowany w świetle cywilistycznej zasady swobody umów) nie przyznawał prawa do wcześniejszego rozwiązania umowy bez poniesienia strat w związku z zapłaconym czynszem najmu. Za pomocą przepisów podatkowych podatnik nie może sobie rekompensować kosztów będących efektem podjętego ryzyka gospodarczego.

Orzecznictwo przychylniejsze

Stanowiska organów podatkowych nie podzielają jednak sądy administracyjne i w wielu przypadkach podatnicy decydują się na zaskarżenie interpretacji podatkowej. Przykładem jest m.in. rozstrzygnięcie wydane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 3 listopada 2011 r. (I SA/Wr 1264/11). Sprawa dotyczyła banku, który ze względów biznesowych zdecydował się na wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu i zapłatę odstępnego. W ocenie sądu działanie, które ma na celu zminimalizowanie straty, służy zachowaniu i zabezpieczeniu źródeł przychodu. Stanowisko to podtrzymał NSA w wyroku z 11 grudnia 2013 r. (II FSK 557/12).

Podobne stanowisko zajął WSA w Poznaniu w wyroku z 16 czerwca 2011 r. (I SA/Po 342/11). Sprawa dotyczyła firmy, która w zamian za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu zobowiązała się do zapłaty na rzecz wynajmującego odszkodowania. Sąd uznał, że było to działanie korzystne dla spółki z tego powodu, że osiągnęła ona większy dochód, niż gdyby nadal wynajmowała nieruchomość bez uzasadnienia ekonomicznego. Argumenty te potwierdził NSA w wyroku z 26 czerwca 2013 r. (II FSK 2192/11).