Jestem przedsiębiorcą i czynnym podatnikiem VAT. Podatek dochodowy rozliczam liniowo, prowadzę podatkową księgę przychodów i rozchodów. We wrześniu 2009 r. kupiłem samochód osobowy od osoby fizycznej na podstawie umowy sprzedaży (cena zakupu 30 000 zł). Samochód jest środkiem trwałym ?w mojej firmie od września 2009 r. We wrześniu 2014 r. uwzględniłem ostatni odpis amortyzacyjny (auto amortyzowałem metodą liniową przy zastosowaniu ustawowej 20-proc. stawki). Obecnie zamierzam zmienić samochód firmowy (jego wartość rynkowa to ok. 12 000–13 000 zł). Czy korzystniej, od strony PIT, będzie ten samochód sprzedać, czy też przekazać na potrzeby osobiste lub podarować żonie?

– pyta czytelnik.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że samochód, który czytelnik zamierza wycofać z firmy, jest jego środkiem trwałym. Sprzedaż samochodu będzie się dla niego wiązać z powstaniem przychodu z działalności gospodarczej (interpretacja Izby Skarbowej ?w Katowicach z 29 września ?2011 r., IBPBI/1/415-809/11/AP).

Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a in principio ustawy o PIT, przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą oraz przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej składników majątku będących środkami trwałymi – ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, w tym także przychody z odpłatnego zbycia składników majątku, których wartość początkowa nie przekracza 3500 zł, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego lub udziału w takim prawie nieujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych ?i prawnych.

Trzeba ustalić podstawę

W myśl art. 14 ust. 2 pkt 1 ?lit. a in fine ustawy o PIT przy określaniu wysokości przychodów przepisy art. 14 ust. 1 i art. 19 ustawy o PIT stosuje się odpowiednio. Odpowiednie stosowanie tych przepisów oznacza, że:

? ?za przychód uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont, a u podatników sprzedających towary i usługi opodatkowane VAT za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny VAT (zob. art. 14 ?ust. 1 ustawy o PIT),

? ?przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia; cena, bez uzasadnionej przyczyny, nie powinna jednak znacznie odbiegać od wartości rynkowej tych rzeczy (zob. art. 19 ustawy o PIT).

Przykład

Przedsiębiorca Krzysztof Nowak sprzedał pojazd, który wykorzystywał w działalności gospodarczej, za 12 300 zł brutto (co odpowiada wartości rynkowej samochodu). Sprzedaż auta objęta jest 23-proc. VAT (VAT wyniesie zatem 2300 zł). Nie wystąpiły koszty odpłatnego zbycia. Przychodem jest zatem kwota 10 000 zł, tj. uzyskana cena (12 300 zł) pomniejszona ?o należny VAT (2300 zł). Sprzedaż jest opodatkowana VAT, więc nie wystąpi podatek od czynności cywilnoprawnych stosownie do art. 2 pkt 4 lit. a ustawy o PCC.

Koszt dopiero przy odpłatnym zbyciu

Wydatków na nabycie środków trwałych (m.in. samochodów osobowych) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów. Wydatki te pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych są jednak kosztem uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia składników majątku związanych z działalnością gospodarczą, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT (m.in. środków trwałych), bez względu na czas ich poniesienia (zob. art. 23 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o PIT).

Samochód czytelnika został jednak całkowicie zamortyzowany – ostatniego odpisu amortyzacyjnego dokonał on za wrzesień 2014 r., a więc koszty uzyskania przychodów w przypadku sprzedaży tego samochodu (środka trwałego) nie wystąpią.

U podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej i prowadzących księgę przychodów i rozchodów dochodem (lub stratą) z odpłatnego zbycia środków trwałych wykorzystywanych na potrzeby działalności gospodarczej jest różnica między przychodem z odpłatnego zbycia ?a wartością początkową wykazaną w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, powiększona o sumę odpisów amortyzacyjnych dokonanych od tych środków (zob. art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT). Dochodem ze sprzedaży tego samochodu (środka trwałego) będzie zatem kwota odpowiadająca uzyskanemu przychodowi.

Czytelnik rozlicza się według tzw. podatku liniowego, więc do sprzedaży pojazdu (środka trwałego) powinien zastosować 19-proc. stawkę  PIT (zob. art. 30c ust. 1 ustawy o PIT).

Przykład

Powracając do poprzedniego przykładu, należy przyjąć, że dochód ze sprzedaży tego samochodu (środka trwałego) wyniesie 10 000 zł. Pan Krzysztof rozlicza się liniowo (stawka PIT wynosi 19 proc.). Należny podatek dochodowy w przypadku sprzedaży tego pojazdu wyniesie więc 1900 zł (10 000 zł x ?19 proc.).

Jest sposób

Z art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT wynika, że przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane ?z działalnością gospodarczą oraz przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej składników majątku będących środkami trwałymi – ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Gdy czytelnik wycofa samochód z działalności gospodarczej i przekaże na potrzeby osobiste, nie dojdzie do odpłatnego zbycia środka trwałego i nie rozpoznaje się z tego tytułu przychodu z działalności gospodarczej (interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 5 kwietnia 2012 r., IPTPB1/415-366/11-5/ASZ).

Nie ma też podstaw, aby rozpoznawać przychód ze źródła przychodów, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT (odpłatne zbycie), pomijając bowiem fakt, że to źródło przychodów nie obejmuje odpłatnego zbycia rzeczy ruchomych w ramach działalności gospodarczej, to w tym przepisie również jest mowa o przychodzie z odpłatnego zbycia rzeczy. W przypadku wycofania składnika majątku z firmy i przekazania na potrzeby osobiste podatnika nie dojdzie natomiast do odpłatnego zbycia.

Do którego źródła

Jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 20 czerwca 2011 r. (ITPB1/415-378b/11/AK): „(...) Wycofany samochód nie został zbyty ?i nadal stanowi własność wnioskodawcy. Będzie jedynie ?wykorzystywany na jego potrzeby osobiste. Przychód podatkowy, zaliczany do źródła – pozarolnicza działalność gospodarcza, może natomiast powstać w sytuacji, gdy samochód ten zostanie zbyty. Będzie tak w przypadku, gdy przedmiotowy samochód sprzedany zostanie przed upływem sześciu lat od wycofania go z działalności. Okres tych sześciu lat liczony jest od pierwszego dnia miesiąca ?następującego po miesiącu, ?w którym ten składnik majątku został wycofany z działalności, do dnia jego odpłatnego zbycia. (...)"

Jeżeli więc po wycofaniu samochodu z działalności gospodarczej i przekazaniu na potrzeby osobiste czytelnika (podatnika) doszłoby do jego odpłatnego zbycia, w szczególności sprzedaży, przed upływem sześciu lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, ?w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności, to taki podatnik powinien z tytułu tej sprzedaży rozpoznać przychód z działalności gospodarczej (interpretacja ?Izby Skarbowej w Katowicach ?z 12 stycznia 2009 r., IBPBI/ 1/415-851/08/WRz).

Źródłem przychodów jest odpłatne zbycie rzeczy ruchomych, zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT, jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, ?w którym nastąpiło nabycie. ?W przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej ?z osób dokonującej zamiany.

Przepisu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT nie stosuje się, w myśl art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT, do odpłatnego zbycia składników majątku, ?o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT (m.in. rzeczy ruchomych – środków trwałych), nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, ?w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności, i dniem ich odpłatnego zbycia, nie upłynęło sześć lat.

Przykład

Załóżmy, że pan Krzysztof wycofa auto z firmy i przekaże do swego majątku prywatnego w listopadzie 2014 r. W tym przypadku, jeżeli sprzeda (lub w inny sposób dokona odpłatnego zbycia) auto przed 1 grudnia 2020 r., to będzie musiał rozpoznać przychód ?z działalności gospodarczej ?i zapłacić PIT.

W prezencie dla żony

Również w przypadku podarowania samochodu – środka trwałego żonie nie wystąpi przychód z działalności gospodarczej, gdyż nie dojdzie do odpłatnego zbycia środka trwałego (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 5 lipca 2010 r., IPPB1/415-406/10-2/AM; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 28 czerwca 2010 r., IPPB1/415-350/10-6/JB).

Poza tym należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 2 ?ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, przepisów ustawy o PIT nie stosuje się m.in. do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. Oznacza to, że u żony nie powstanie przychód w związku z otrzymaniem pojazdu w drodze darowizny.

Jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji ?z 1 kwietnia 2011 r. (IBPBI/ 1/415-74/11/HSt): „(...) każda darowizna, bez względu na przedmiot darowizny, a zatem również darowizna samochodu stanowiącego uprzednio środek trwały w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn, co wyklucza jej opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych. (....) Mając na względzie przedstawione zdarzenie przyszłe oraz powołane wyżej przepisy, stwierdzić należy, iż nieodpłatne przekazanie synowi wnioskodawczyni w drodze darowizny samochodu osobowego, który stanowił uprzednio środek trwały w prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, stanowić będzie czynność prawną, której dokonanie nie będzie skutkowało powstaniem przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. (...)".

Czy był całkowicie zamortyzowany

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że wycofany z działalności gospodarczej i przekazany na potrzeby osobiste podatnika (czytelnika) lub podarowany żonie podatnika (czytelnika) byłby samochodem osobowym całkowicie zamortyzowanym. Czynności te nie wywołają żadnych skutków po stronie kosztów uzyskania przychodów, w szczególności korekty dokonanych odpisów amortyzacyjnych. Jeżeli przedmiotem przekazania na cele osobiste podatnika (darowizny na rzecz żony) byłby pojazd niecałkowicie zamortyzowany, to podatnik nie mógłby niezamortyzowanej części środka trwałego – samochodu zaliczyć do kosztów podatkowych, jakby to miało miejsce w przypadku jego sprzedaży.

Trzeba wycofać ?z ewidencji

Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów ?i rozchodów są obowiązani do prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zawierającej m.in. datę likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia (zob. art. 22n ?ust. 2 pkt 13 ustawy o PIT).

Sprzedaż samochodu, wycofanie z działalności gospodarczej i przekazanie na potrzeby osobiste czytelnika albo darowizna samochodu żonie powinna być odnotowana w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

WNIOSEK

Dla czytelnika korzystniejsze jest przekazanie firmowego samochodu na własne potrzeby osobiste bądź podarowanie go żonie, niż jego sprzedaż. Od sprzedaży samochodu musiałby zapłacić PIT, a w przypadku przekazania na własne potrzeby lub podarowania żonie obowiązek ten nie powstanie.

Autor jest doradcą podatkowym

Kiedy w firmie powstaje przychód

Za datę powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, zgodnie z art. 14 ust. 1c ustawy o PIT, uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień: 1) wystawienia faktury albo 2) uregulowania należności.

Darowizna zwolniona z podatku, ale pod warunkiem

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, m.in. tytułem darowizny (zob. art. 1 ?ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

W przypadku darowizn dokonywanych pomiędzy małżonkami można uniknąć zapłaty podatku od spadków i darowizn bez względu na wartość darowizny (przy założeniu, że darczyńca ?i obdarowany są obywatelami polskimi).

W przypadku nabycia w drodze darowizny rzeczy ruchomych (np. samochodu) o wartości ponad 9 637 zł, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (formularz SD-Z2) w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, tj. od chwili złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia (zob. art. 4a ust. 1 pkt 1, ust. 2 i 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

W przypadku niespełnienia tych warunków nabycie własności rzeczy podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (zob. art. 4a ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9 637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej (art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT). Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, to do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca ?z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte ?w podanym wyżej okresie (art. 9 ust. 2 ustawy o podatku ?od spadków i darowizn)

Od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej, na podstawie ?art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Podatnicy podatku są obowiązani złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (formularz SD-3). Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania (art. 17a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn).