Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy o VAT zwolnione od podatku są niektóre usługi kulturalne. Zakres tego zwolnienia budzi jednak wątpliwości.

Zwolnienie ma zastosowanie, jeżeli łącznie spełnione są trzy warunki:

1) świadczone są usługi kulturalne,

2) ?nie są to usługi wyłączone spod zakresu stosowania zwolnienia >patrz tabela,

3) ?usługi są świadczone na rzecz jednego ?z podmiotów wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a i b ustawy o VAT.

W ustawie nie ma definicji...

Przede wszystkim nie jest jasne, co należy rozumieć przez usługi kulturalne. Niestety, w celu ustalenia znaczenia tego pojęcia nie pomaga słownikowa definicja „kultury" (jak wynika ze „Słownika języka polskiego", „kultura" oznacza „całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie"), gdyż jest ona bardzo szeroka. Zauważyła to Izba Skarbowa w Łodzi, stwierdzając w interpretacji z 27 lutego 2012 r. (IPTPP2/ 443-771/11-5/IR), że „przez potoczne rozumienie pojęcia »kultura« możemy zatem uznać całokształt wytworów materialnych i umysłowych społeczności. Takie rozumienie pojęcia »kultura« ma jednak niewielkie znaczenie praktyczne, a już w szczególności nie spełni swojej funkcji w procesie interpretacji prawa podatkowego".

...trzeba więc sięgnąć do klasyfikacji statystycznych

W mojej ocenie należy się w tej sytuacji odwołać do przepisów PKWiU. Artykuł 5a ustawy o VAT pozwala co prawda identyfikować czynności wymienione w klasyfikacjach statystycznych tylko jeżeli przepisy ustawy o VAT lub przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie powołują symbole statystyczne (co w omawianej sytuacji nie ma miejsca). Jednak moim zdaniem, gdy potoczne rozumienie pojęć nie jest jednoznaczne, można się pomocniczo posługiwać klasyfikacjami statystycznymi również w innych przypadkach.

Uważam zatem, że usługami kulturalnymi są w szczególności usługi artystów wykonawców (PKWiU 90.01), niektóre usługi w zakresie artystycznej i literackiej działalności twórczej (PKWiU 90.03), usługi związane z działalnością obiektów kulturalnych (PKWiU 90.04), usługi bibliotek i archiwów (PKWiU 91.01), usługi świadczone przez muzea (PKWiU 91.02) oraz niektóre usługi związane z działalnością historycznych miejsc i budynków oraz podobnych atrakcji turystycznych (PKWiU 91.03).

Świadczone przez podmioty prawa publicznego...

Omawianym zwolnieniem z VAT są zatem objęte przede wszystkim usługi kulturalne świadczone przez:

1) ?podmioty prawa publicznego,

2) ?inne podmioty uznane na podstawie odrębnych przepisów za instytucje o charakterze kulturalnym,

3) ?podmioty wpisane do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów ?o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Odnośnie do drugiej ze wskazanych wyżej grup należy wskazać, że odrębnymi przepisami, na podstawie których uznaje się dany podmiot za instytucję o charakterze kulturalnym, są przede wszystkim przepisy ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Ale nie tylko one. Jak bowiem orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 marca 2014 r. (I FSK 535/13), odrębnymi przepisami, ?o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy o VAT, „nie musi być tylko ustawa ?o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Zwłaszcza że prawodawca unijny w art. 132 ust. 1 pkt 1 dyrektywy 112 stanowi o »innych instytucjach kulturalnych uznanych przez dane państwo członkowskie«".

Przyjmuje się w związku z tym, że każdy podmiot prowadzący w zgodzie z przepisami działalność kulturalną (działalność polegającą na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury) jest podmiotem uznanym za instytucję kulturalną, którego usługi mogą korzystać ze zwolnienia, o którym mowa ?w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy o VAT. Dotyczy to w szczególności prowadzących taką działalność fundacji (zob. przykładowo wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego ?z 4 marca 2014 r., I FSK 535/13, czy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 czerwca 2014 r., I FSK 623/13).

...i przez indywidualnych twórców oraz wykonawców

Zwolnione z VAT są również usługi kulturalne świadczone przez indywidualnych twórców i artystów wykonawców, w rozumieniu przepisów ustawy z 4 lutego 1994 r. ?o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorariów, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji ?do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów (zob. art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o VAT).

W tym przypadku warunkiem zwolnienia jest, aby usługi kulturalne świadczone przez indywidualnych twórców i artystów wykonawców były wynagradzane w formie honorariów. Należy jednak zauważyć, że honorarium jest to – jak wynika ze „Słownika języka polskiego" – po prostu „wynagrodzenie za pracę w wolnych zawodach". Prowadzi to do wniosku, że w przypadkach, gdy usługi kulturalne świadczone są przez indywidualnych twórców i artystów wykonawców działających w takim charakterze za wynagrodzeniem, warunek „wynagradzania w formie honorariów" jest spełniony zawsze.

Autor jest doradcą podatkowym