Marek Piotrowski

Kontrakt menedżerski to jedna ?z najbardziej rozpowszechnionych umów, na podstawie których menedżer wykonuje swoją pracę na rzecz firmy. Zwykle strony kontraktu tak układają wzajemne stosunki, aby zminimalizować obciążenia menedżera z tytułu podatku dochodowego. Często przy tym pojawia się problem, czy menedżer może na podstawie kontraktu menedżerskiego wykonywać czynności na rzecz zarządzanego przedsiębiorstwa w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej i czy do opodatkowania osiąganych z tego tytułu dochodów może wybrać stawkę podatku w wysokości 19 proc. (podatek liniowy). Niewątpliwie mogłoby to być dla niego rozwiązanie atrakcyjne finansowo. Konstrukcja taka oznaczałaby również, że zarządzany podmiot gospodarczy byłby wyłączony z obowiązków płatnika podatku dochodowego.

Zaliczenie do źródła przychodów

W art. 10 ust. 1 ustawy o PIT ustalony został katalog źródeł przychodów. Do takich źródeł należy m.in.:

- ?działalność wykonywana osobiście (pkt 2) oraz

- ?pozarolnicza działalność gospodarcza (pkt 3).

Działalność wykonywana osobiście i pozarolnicza działalność gospodarcza są zatem dwoma odrębnymi źródłami przychodów przewidzianymi ustawą o PIT. W efekcie, aby zidentyfikować konkretny przychód jako wywodzący się z jednego z tych źródeł, należy sięgnąć do przepisów określających ich cechy >patrz ramka.

Przykład

Jan Nowak w ramach prowadzonej indywidualnie działalności gospodarczej (wykonywanie czynności doradczych oraz zarządzanie podmiotami gospodarczymi) zawarł umowę ?o zarządzanie przedsiębiorstwem (ABC spółka jawna). Na mocy tej umowy będzie zarządzał działalnością tej spółki. Dochody uzyskiwane z prowadzonej działalności gospodarczej pan Jan opodatkowuje według zasad wskazanych w art. 30c ustawy o PIT (podatek liniowy).

Biorąc pod uwagę art. 13 pkt 9 ustawy o PIT, należy stwierdzić, ?że niezależnie od tego, że kontrakt menedżerski został zawarty ?w ramach prowadzonej przez Jana Nowaka działalności gospodarczej, to przychody uzyskiwane ?z tego stosunku prawnego nie mogą być identyfikowane jako przychody ?z działalności gospodarczej. Będą one kwalifikowane jako przychody ?z działalności wykonywanej osobiście, ponieważ art. 13 pkt 9 ?w sposób jednoznaczny i kategoryczny ustala, że przychody z umów ?o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich czy innych umów o podobnym charakterze, ?w tym także umów zawieranych ?w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, uznaje się za przychody z działalności wykonywanej osobiście. Pogląd ten potwierdziła m.in. Izba Skarbowa w Bydgoszczy ?w interpretacji z 12 marca 2013 r. (ITPB1/415-1283/13/PSZ), a także Izba Skarbowa w Katowicach ?w interpretacji z 14 listopada 2013 r. (IBPBII/1/415-794/13/BJ).

Tym samym, pomimo że pan Jan wybrał opodatkowanie dochodów ?z działalności gospodarczej podatkiem liniowym, ten sposób rozliczania z fiskusem nie będzie mógł być stosowany w stosunku do dochodów uzyskiwanych z tytułu kontraktu menedżerskiego. Tutaj konieczne będzie opodatkowanie stosowane dla dochodów ?z działalności wykonywanej osobiście.

Niezależnie od ich nazwy

Do przychodów z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 pkt 9 ustawy o PIT) zalicza się nie tylko przychody uzyskane na podstawie kontraktu menedżerskiego i umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, ale także – co szczególnie istotne – innych umów o podobnym charakterze. Będą to zatem wszelkie umowy mające charakter bądź cechy kontraktów menedżerskich czy umów o zarządzanie, niezależnie od tego, jaką im nadano nazwę. Decydujący jest zatem rzeczywisty rodzaj świadczonych usług, co oznacza, że w przepisie tym chodzi o wszelkie umowy, których przedmiotem jest zarządzanie cudzym przedsiębiorstwem w interesie przedsiębiorcy na jego rzecz i ryzyko.

Przykład

Adam Kowalski zawarł z firmą XXX umowę o świadczenie usług doradczych i kierowniczych. Umowa została zawarta w ramach prowadzonej przez pana Adama działalności gospodarczej. Na podstawie tej umowy pan Adam samodzielnie kieruje przedsiębiorstwem XXX, zarządza jego majątkiem, a także podejmuje działania mające na celu wypracowane zakładanego zysku. Jest także umocowany do reprezentowania firmy XXX w toku prowadzonych negocjacji oraz zawierania umów.

Charakter zawartej umowy, ?a w szczególności czynności faktyczne, które na jej podstawie są wykonywane (zarządzanie cudzym przedsiębiorstwem w imieniu przedsiębiorcy, na jego rzecz ?i ryzyko), decyduje o kwalifikacji takiej umowy jako mającej charakter umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem, pomimo jej odmiennego nazwania. Umowa taka, zawarta w ramach prowadzonej przez pana Adama działalności gospodarczej, jest więc umową, ?o której mowa w art. 13 pkt 9 ustawy o PIT. A to oznacza, że przychody uzyskiwane na jej podstawie powinny być identyfikowane jako wywodzące się z działalności wykonywanej osobiście.

W ramach spółki osobowej

Zdarza się, że czynności zarządzania przedsiębiorstwem wykonywane są w ramach spółki niemającej osobowości prawnej, np. osobowej spółki prawa handlowego. Powstaje pytanie, czy ?w takim przypadku przychody osiągane w ramach spółki przez jej wspólników należy identyfikować jako przychody z działalności gospodarczej, czy również – jak w przypadku przedsiębiorców jednoosobowych – trzeba je zaliczyć do przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

Z jednej strony art. 5b ust. 2 ustawy o PIT stanowi, że jeżeli pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzi spółka niemająca osobowości prawnej, to przychody wspólnika z udziału ?w takiej spółce uznaje się za przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 (pozarolnicza działalność gospodarcza). W konsekwencji, skoro przychody takie kwalifikowane są jako osiągane z działalności gospodarczej przez poszczególnych wspólników spółki, to również w tym przypadku należy stosować art. 13 pkt 9 nakazujący zakwalifikowanie przychodów ?z kontraktów menedżerskich do przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

Z drugiej jednak strony można mieć wątpliwości, czy za przychody z działalności wykonywanej osobiście można uznać te, które są osiągane przez osobową spółkę prawa handlowego (np. spółka jawna), która mając przyznane prawa do zaciągania zobowiązań, wykonuje usługi zarządzania na podstawie zawartych kontraktów o charakterze menedżerskim poprzez swoich wspólników.

NSA rozstrzygnął wątpliwości

Z uwagi na istniejące wątpliwości w tym zakresie, w tym także rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, kwestia ta została rozstrzygnięta uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 kwietnia 2010 r. ?(II FPC 10/09). Sąd stwierdził ?w niej jednoznacznie, że w przypadku osiągania przez wspólników spółki osobowej przychodów wynikających z umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich czy też innych umów o podobnych charakterze, dochody wspólników należy identyfikować jako dochody z tytułu działalności wykonywanej osobiście (art. 13 pkt 9 ustawy o PIT). Tym samym nie jest możliwe opodatkowanie takich dochodów przez wspólników spółek osobowych będących osobami fizycznymi, jako dochodów z działalności gospodarczej. W konsekwencji wykluczone jest stosowanie w tym przypadku liniowej stawki podatku, o której mowa w art. 30c ustawy o PIT.

Nie tylko wynagrodzenie

Ustalenie wartości osiągniętego przez menedżera przychodu wymaga uwzględnienia, poza otrzymanym wynagrodzeniem, również innych świadczeń, które menadżer otrzymuje od zarządzanej firmy, ?a które zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT są uznawane za przychody z otrzymanych przez podatnika świadczeń w naturze lub mają charakter innych nieodpłatnych świadczeń. W takim przypadku konieczne jest ustalenie wartości osiągniętego przychodu na podstawie art. 11 ust. 2–2b ustawy. Trzeba jednak zauważyć, że za świadczenia stanowiące przychód podatnika nie są uznawane te, które zostały przyznane podatnikowi wyłącznie dla celów wykonywania czynności służbowych, nie będąc zarazem wykorzystywane dla celów prywatnych. Takie bowiem nie stanowią przysporzenia podatnika, co potwierdza Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 14 lutego 2014 r. (ILPB1/415-90/14-2/AA).

Obowiązki płatnika

Następstwem kwalifikacji umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem zawartej w ramach prowadzonej przez menedżera działalności gospodarczej jako przychodu z działalności wykonywanej osobiście jest obciążenie firmy zlecającej wykonanie takich usług obowiązkami płatnika PIT. Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o PIT osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności, o której mowa m.in. w art. 13 pkt 9, osobom określonym w art. 3 ust. 1 (chodzi  ?o podatników podlegających nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu) są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki na podatek dochodowy. Na płatniku podatku dochodowego, czyli na firmie wypłacającej świadczenie ?z tytułu kontraktu menedżerskiego, będące przychodem z działalności wykonywanej osobiście, ciąży więc obowiązek obliczenia, pobrania ?i odprowadzenia na rachunek właściwego urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy z tytułu wypłacanego menedżerowi świadczenia.

Nie znajdzie więc tutaj zastosowania zasada, zgodnie z którą płatnicy nie są obowiązani do poboru zaliczki na PIT w przypadku złożenia przez podatnika oświadczenia, że wykonywane usługi wchodzą w zakres prowadzonej działalności gospodarczej (art. 41 ust. 2 ustawy o PIT). Regulacja ta odnosi się bowiem wyłącznie do należności z tytułów wymienionych w art. 13 pkt 2 i 8, co literalnie oznacza, że nie może być stosowana w stosunku do przychodów określonych w art. 13 pkt 9.

Na zarządzanym podmiocie ciążą zatem obowiązki płatnika, ?a więc również obowiązek sporządzenia:

- ?stosownych deklaracji rocznych w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym (42 ust. 1a) oraz

- ?imiennych informacji o wysokości dochodu w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym (art. 42 ust. 2 pkt 1).

Autor jest doradcą podatkowym

Kiedy działalność gospodarcza, a kiedy wykonywana osobiście

Zgodnie z art. 5a pkt 6 ustawy o PIT przez działalność gospodarczą albo pozarolniczą działalność gospodarczą należy rozumieć działalność zarobkową:

a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,

b) ?polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ?ze złóż,

c) ?polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych ?i prawnych

– prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9.

Jeżeli więc działalność zarobkowa nie jest zaliczana do innego źródła przychodów (wymienionego w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9), to należy ją identyfikować jako pozarolniczą działalność gospodarczą.

Z kolei zgodnie z art. 13 pkt 9 ustawy o PIT za przychody z działalności wykonywanej osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2) uznaje się przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej – z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7 (przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych).