Spółka prowadząca sieć kawiarni pod własną marką ze względu na kryzys w branży gastronomicznej doszła do wniosku, że prowadzenie działalności w niektórych lokalizacjach straciło uzasadnienie ekonomiczne. W przypadku bowiem niektórych funkcjonujących już kawiarni wydatki związane z utrzymaniem działalności w danych lokalizacjach, przekraczają dochody uzyskiwane ze sprzedaży w tych miejscach. Zarząd spółki uznał, więc że optymalnym rozwiązaniem będzie wycofanie się z niektórych lokalizacji.

W związku z tym, firma zdecydowała się na odstąpienie od umów zawartych z właścicielami nieruchomości, w których znajdują się kawiarnie. Jednak umowy te albo przewidywały obowiązek zapłaty określonej kwoty z tytułu odstąpienia od umowy (w postaci odszkodowania lub kary umownej).

Spółka zwróciła się do Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z pytaniem, czy wydatki, jakie będzie musiała ponieść w związku  z odstąpieniem od umowy najmu stanowić będą dla niej koszt uzyskania przychodu?

We wniosku o interpretacje firma stwierdziła, iż może tak zrobić. Uzasadniając, powołała się na orzecznictwo sądów administracyjnych. W jednym z wyroków Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, iż skoro, jako zabezpieczenie źródła przychodów należy rozumieć koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób, to ograniczenie strat finansowych w postaci rezygnacji z wydatku, pomimo poniesienia pewnych kosztów, służy właśnie temu celowi. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej, poniesienie pewnych wydatków (zaplata kary umownej nie wyłączonej z kosztów uzyskania przychodów w art. 16 ust. 1 pkt 22 u.p.d.o.p.) ograniczy straty, które zachwiałyby możliwością uzyskiwania przychodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Wydatki te mogą zatem stanowić koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. (NSA, sygn. akt II FSK 484/11).

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie (IPPB3/423-18/14-2/PK1) uznał, że odliczenie takich wydatków nie jest możliwe.

W ocenie organu podatkowego, niedopuszczalna jest teza, że rozwiązanie umów najmu, w których była prowadzona działalność gospodarcza, dzięki której były osiągane przez spółkę przychody ma na celu zabezpieczenie (zachowanie) źródła przychodów.

Dyrektor zwrócił uwagę, iż wydatki na ogólne funkcjonowanie podmiotu gospodarczego, dotyczące na przykład wydatków na obsługę prawną mają na celu zabezpieczenie interesów tego podmiotu, i w tym sensie wypełniają cel nałożony ustawą o CIT. Inna jest natomiast sytuacja przedstawiona w opisywanej sprawie, gdzie podatnik wyraźnie wskazuje na okoliczność związaną z ekonomiczną nieefektywnością prowadzenia działalności gospodarczej, co skutkuje koniecznością podjęcia decyzji o zakończeniu tej działalności w odniesieniu do nierentownych lokali. – Zaprzestanie działalności gospodarczej w ramach wynajmowanych lokali nie może być zatem rozumiane jako wypełniające nałożony ustawą warunek celowości, który winien być nakierowany bądź na osiągnięcie bądź na zabezpieczenie albo zachowanie źródła przychodów – wskazał organ.

Tym samym nie podzielił on opinii, iż samo przypisanie postępowaniu przedsiębiorcy cech racjonalności przy zmiennym otoczeniu gospodarczym powoduje dopuszczalność kwalifikacji wydatków jako wypełniających cel zawarty w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. – „Racjonalność" postępowania, która nie zabezpiecza/zachowuje źródła przychodów lecz w istocie je unicestwia, bądź też w sposób znaczny ogranicza to źródło poprzez zaprzestanie działalności w ramach wynajmowanych lokali nie może skutkować przyjęciem, iż celowość wydatku została osiągnięta – wyjaśniono w interpretacji.