Podatnik może złożyć skargę na bezczynność organu

Strona postępowania nie musi się godzić na to, że sprawa nie została załatwiona we właściwym lub ustalonym terminie. Ma prawo wnieść pismo do sądu administracyjnego i poskarżyć się na opieszałość urzędników.

Publikacja: 04.03.2014 05:50

Skarga na bezczynność jest dopuszczalna po wyczerpaniu środków zaskarżenia, którym ?– w tym przypadku – jest ponaglenie.

Foto: www.sxc.hu

Regina Drabik

W myśl art. 125 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.), organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia, natomiast sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawianych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub na podstawie faktów powszechnie znanych i dowodów znanych z urzędu organowi prowadzącemu postępowanie (art. 139 o.p.).

Skarbówka nie ma wyboru

Ustawodawca nie pozostawił organom wyboru, gdyż wskazał, że załatwienie sprawy, która wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż ?w ciągu miesiąca, a w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu ?2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Z kolei załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy, a sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, nie później niż w ciągu 3 miesięcy. Do tych terminów nie wlicza się m.in. okresów zawieszenia postępowania czy okresów opóźnień spowodowanych ?z winy strony.

Konieczne ?jest zawiadomienie

O każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy ma obowiązek zawiadomić stronę, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Przy czym przepisy postępowania podatkowego nie wskazują, ile razy organ podatkowy może zawiadamiać podatnika o wyznaczaniu kolejnego, nowego terminu do załatwienia sprawy. Jeśli organ nie powiadomi podatnika o nowym terminie, to mamy do czynienia ?z bezczynnością. Jest to sytuacja, gdy w ustalonym terminie organ podatkowy nie podjął żadnych czynności w sprawie lub prowadził postępowanie, lecz nie zakończył go wydaniem w terminie rozstrzygnięcia (decyzji) albo nie podjął stosownej czynności (wyrok NSA z 22 grudnia 1998 r., SAB 77/98).

W celu ochrony interesów

W takich przypadkach, a więc niezałatwienia sprawy we właściwym lub ustalonym terminie, podatnik może złożyć skargę na bezczynność organów podatkowych do sądu administracyjnego. Zgodnie z art. 3 § 2 pkt 8 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. ?– Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ppsa) jest to prawo podatnika. Organy podatkowe mają bowiem obowiązek załatwiania spraw w terminach określonych przepisami prawa (wyrok NSA ?z 17 września 1999 r., III SA 7348/98). Instytucja skargi na bezczynność ma na celu ochronę strony – podatnika, poprzez doprowadzenie do wydania rozstrzygnięcia w sprawie (wyrok WSA w Warszawie z 12 września 2013 r., I SAB/Wa 364/13).

Skorzystanie przez podatnika z takiej możliwości zależy wyłącznie od niego samego, z kolei ewentualna skarga nie zwalnia organu podatkowego z obowiązku terminowego załatwienia sprawy (wyrok NSA z 25 maja ?2001 r., III SA 2024/00).

Dla dopuszczalności wniesienia skargi na bezczynność nie ma znaczenia, z jakich powodów określone rozstrzygnięcie nie zostało wydane. Tym bardziej więc nie ma znaczenia, czy wspomniana bezczynność organu została spowodowana zawinioną czy niezawinioną opieszałością organu podatkowego w podjęciu rozstrzygnięcia (wyrok WSA ?w Olsztynie z 25 czerwca 2013 r., ?II SAB/Ol 48/13).

Okoliczności dotyczące zwłoki organu oraz stopień przekroczenia terminów ma znaczenie przy ocenie przez sąd administracyjny, czy stwierdzona bezczynność miała charakter kwalifikowany, tzn. czy była ona rażąca czy też nie (wyrok WSA w Warszawie ?z 19 września 2013 r., I SAB/Wa 243/13).

Przed złożeniem skargi na bezczynność podatnik powinien jednak sprawdzić, czy organ rzeczywiście dopuścił się bezczynności. Może się bowiem okazać, że organ np. wysłał stosowne postanowienie o przedłużeniu terminu do załatwienia sprawy, a podatnik go nie odebrał (przebywał w tym czasie na wakacjach), tymczasem minął termin awiza i pismo zostało zwrócone z adnotacją „nie podjęto w terminie", co w takich przypadkach uważa się za skuteczne doręczenie w sposób zastępczy.

Warunek – wcześniej było ponaglenie

Skarga na bezczynność jest dopuszczalna po wyczerpaniu środków zaskarżenia, którym ?– w tym przypadku – jest ponaglenie. Ponaglenie na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie, stosownie do art. 141 ?§ 1 o.p., służy stronie do organu podatkowego wyższego stopnia, a jeśli sprawa nie została załatwiona przez dyrektora izby celnej czy skarbowej – do ministra finansów. Organ podatkowy, do którego wniesiono ponaglenie, uznając je za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn ?i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie. ?W razie potrzeby podejmuje także środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości (art. 141 § 2 o.p.). Ponaglenie jest specyficznym środkiem zaskarżenia, którego wykorzystanie – polegające nie tylko na wniesieniu go przez stronę, ale również na rozpatrzeniu przez właściwy organ lub na upływie 30 dni od wniesienia go do tego organu – jest warunkiem dopuszczalności skargi na bezczynność organu podatkowego (postanowienie NSA z 14 lutego 2006 r., I FSK 588/05).

W każdym czasie

Skargę na bezczynność, stosownie do art. 54 § 1 ppsa, wnosi się za pośrednictwem organu, którego bezczynność jest przedmiotem skargi. Wniesienie takiej skargi nie jest ograniczone terminem. Skarżący może w każdym czasie wnieść skargę na bezczynność, jeśli organ nie dotrzymał terminu do załatwienia sprawy, ?a podatnik wykorzystał przysługujące mu środki zaskarżenia, wliczając w to również ponaglenie.

Skarga na bezczynność to narzędzie, które pozwala podatnikom na egzekwowanie przestrzegania przez organy podatkowe podstawowych zasad postępowania podatkowego czy przepisów ordynacji podatkowej i na obronę przed brakiem działań fiskusa. Skoro więc ustawodawca dopuścił możliwość takiej obrony, należałoby z niej korzystać, nie poddając się biernie działaniom (zaniechaniom) organów zobligowanych do przestrzegania prawa.

Przekazanie ?albo uwzględnienie

Organ, którego działanie lub bezczynność zaskarżono, przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę (ustosunkowaniem się do argumentów podnoszonych przez podatnika) w terminie ?30 dni od dnia jej wniesienia.

Organ ten może również ?– w zakresie swojej właściwości – uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. ?W takiej sytuacji stwierdza ponadto, że bezczynność organu podatkowego miała miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

Zobowiązanie ?do działania

Uwzględniając skargę, sąd administracyjny zobowiązuje organ podatkowy do wydania w zakreślonym terminie aktu czy dokonania danej czynności. Uznając zatem zasadność skargi na bezczynność, sąd orzeka o obowiązku wydania rozstrzygnięcia, ale nie może nakazać temu organowi podatkowemu sposobu rozstrzygnięcia, czy też orzec o prawach ?i obowiązkach podatnika (wyrok NSA z 10 kwietnia 2001 r., I SAB 37/00). Sąd administracyjny ocenia jedynie, czy organ podatkowy pozostaje w bezczynności, a jeśli tak, to zobowiązuje ten organ do wydania aktu w określonym terminie (wyrok WSA w Warszawie z 8 maja 2013 r., IV SAB/Wa 15/13). Organ podatkowy, np. naczelnik urzędu skarbowego, może więc zostać zobowiązany do wydania aktu lub dokonania czynności załatwiających wniosek podatnika (wyrok WSA ?w Opolu z 28 listopada 2013 r., ?II SAB/Op 68/13).