Podobny skład, zapach i smak nie oznaczają takiego samego podatku

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 20 grudnia 2013 r. (I SA/Kr 1532/13 – I SA/Kr 1534/13).

Spółka prowadzi sprzedaż produktów spożywczych opodatkowanych stawką podstawową 23 proc. oraz takich, do których stosuje się obniżoną stawkę VAT (5 proc. lub 8 proc.). W związku z tym we wnioskach o wydanie interpretacji zapytała o możliwość stosowania obniżonej stawki VAT na dostawę artykułów podobnych, opodatkowanych stawką podstawową, na podstawie art. 98 ust. 2 dyrektywy 2006/112.

Za produkty podobne spółka uznała: napoje niezawierające wcale lub tylko znikomą ilość soku owocowego oraz takie, w których zawartość soku wynosi ponad 20 proc., kawę i napoje kawowe oraz kawę zbożową, a także wyroby ciastkarskie świeże oraz te, których termin przydatności do spożycia wynosi ponad 45 dni. Zdaniem spółki produkty te są konkurencyjne, więc stosowanie zróżnicowanych stawek VAT narusza unijną zasadę neutralności fiskalnej. Dla przeciętnego konsumenta brak jest istotnych różnic między wyżej wymienionymi produktami – mają zaspokoić identyczną potrzebę, mają podobny smak, zapach i skład.

Organ podatkowy uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. Jego zdaniem wymienionych przez spółkę artykułów nie można uznać za podobne. Wskazał, że te, do których stosuje się niższą stawkę VAT, są mniej przetworzone i bardziej korzystne dla zdrowia. Spółka wniosła skargi do WSA.

Sąd zgodził się ze stanowiskiem fiskusa i oddalił skargi. Nie miał wątpliwości co do braku podobieństwa w przypadku napojów owocowych oraz kawy. W przypadku wyrobów ciastkarskich skarżąca spółka powołała się na wyrok NSA z 28 stycznia 2013 r., zgodnie z którym uzależnienie stosowania preferencyjnej stawki podatku w stosunku do wyrobów ciastkarskich i ciast zawartych w jednym grupowaniu od spełniania konkretnych warunków związanych z terminem przydatności narusza zasadę neutralności podatkowej. Sąd jednak nie podzielił również tego poglądu spółki i uznał, że artykuły te są odmienne, więc mogą być różnie opodatkowane.

—Dagmara Sztenc, współpracowniczka Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte

Katarzyna Dąbkowska, konsultantka w Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o. (biuro w Warszawie)

Stanowisko wyrażone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie jest przykładem restrykcyjnego podejścia sądów administracyjnych i organów podatkowych do problematyki zastosowania jednolitej, obniżonej stawki podatkowej w stosunku do produktów podobnych. Podobne wyroki zostały ostatnio wydane również w innych sprawach (wyroki WSA w Krakowie z 12 grudnia 2012 r., I SA/Kr 1528/13- -1531/13). W szczególności chodzi o produkty spożywcze, z których część jest opodatkowana obniżoną stawką VAT – 5 proc., 8 proc., a część stawką podstawową 23 proc.

W ustnym uzasadnieniu komentowanego orzeczenia sąd nie zakwestionował możliwości zastosowania jednolitej stawki podatkowej w stosunku do produktów podobnych. Wskazał jednak, że produkty takie jak napoje o różnej zawartości soku, kawa oraz napoje kawowe i kawa zbożowa, a także ciastka mające odmienne terminy ważności nie są produktami podobnymi. WSA przyznał rację organowi podatkowemu, który twierdził, że stawka obniżona dotyczy przede wszystkim produktów zdrowszych, mniej przetworzonych. Zdaniem WSA stopień przetworzenia produktu, a także jego termin ważności może być kryterium różnicującym w oczach konsumenta, zatem nie można uznać tych produktów za podobne.

Kwestia uznania poszczególnych produktów za substytucyjne jest sporna w orzecznictwie. Sądy administracyjne mają tendencję do bardzo wąskiego rozumienia definicji produktów podobnych, bardzo rzadko przychylając się do stanowisk podatników w tym zakresie.

Za przełomowy wyrok dotyczący stawki VAT dla produktów podobnych należy uznać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 stycznia 2013 r. (I FSK 697/12). W wyroku tym NSA wyłamał się z ówczesnej linii orzeczniczej sądów administracyjnych oraz stanowiska organów podatkowych, uznając, że obowiązujące w Polsce zasady dotyczące różnicowania stawki VAT na produkty podobne są sprzeczne z zasadą neutralności podatkowej. W wyroku tym NSA wyraźnie stwierdził, że głównym kryterium oceny czy dane produkty mogą zostać uznane za podobne jest ich postrzeganie przez konsumentów. Jeżeli zatem konsument uznaje, że analizowane produkty są dla siebie substytutami, to można je uznać za produkty podobne. Kryterium to wydaje się być bardzo subiektywne, czego konsekwencją jest brak jednolitości orzecznictwa w tym zakresie oraz częste rozstrzyganie spraw na niekorzyść podatników.

Warto zaznaczyć, że w wyroku z 28 stycznia 2013 r. NSA wskazał, że nie można różnicować stawki VAT dla tego samego asortymentu towarowego poprzez ustalanie daty ich minimalnej trwałości lub przydatności. Wniosek ten nie został jednak uwzględniony przez WSA w omawianym orzeczeniu.

Podsumowując, analizowane orzeczenie WSA dowodzi, że kwestia zastosowania jednolitej stawki w przypadku produktów podobnych jest ciągle przedmiotem spornego orzecznictwa i wymaga pogłębionej analizy oraz – być może – zmian ustawodawczych, które zgodnie z dyrektywą VAT pozwoliłyby na wyznaczenie jasnych reguł opodatkowania produktów spożywczych uznawanych za produkty podobne.