Od kilku lat rozliczanie VAT w samorządach stało się nie lada sztuką. Kolejne zwroty w orzecznictwie polskim i europejskim dotyczącym podatkowego statusu gminy i jej poszczególnych jednostek ostatecznie zmusiły je do scentralizowania rozliczeń VAT. Nie było to łatwe zwłaszcza w większych miastach.
Czytaj także: Jak odliczać VAT od ładowania samochodu elektrycznego
Kolejnym problemem, który spędza sen z powiek samorządowcom, to jak najoptymalniej odzyskać VAT od nierzadko wielomilionowych inwestycji. Trudno się więc dziwić, że szukają różnych rozwiązań, które mają zmaksymalizować korzyści podatkowe. W praktyce nie każdy patent okazuje się jednak skuteczny. Potwierdza to jeden z najnowszych wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Sposób na odliczenie
W spornej sprawie chodziło o odliczenie VAT związanego z budową ośrodka kultury. We wniosku o interpretację gmina wyjaśniła, że wybudowała centrum kultury. Budynek został oddany do użytku w 2011 r. Od tego czasu jest oddany w bezpłatne użyczenie gminnemu ośrodkowi kultury. Gmina podkreśliła, że jest czynnym i zarejestrowanym podatnikiem VAT.
Z wniosku wynikało, że choć w trakcie realizacji projektu gmina poniosła wydatki, to nie odliczyła VAT. Obecnie rozważa zmianę w formie zarządzania majątkiem gminnym. Ma to się przyczynić do lepszego wykorzystania majątku poprzez oddanie go w odpłatne używanie, np. dzierżawę czy najem. W szczególności rozważa zmianę dotyczącą ośrodka kultury i wprowadzenia dla niego kilkusetzłotowej stawki czynszu rocznie. Gmina zauważyła, że ośrodek jest instytucją kultury działającą na podstawie odrębnych przepisów.
Gmina była przekonana, że zmiana sposobu zarządzania nieruchomością na odpłatny otworzy jej drogę do odliczenia VAT od wydatków poniesionych w związku z inwestycją w proporcji do pozostałego okresu korekty.
Taki pomysł nie spotkał się z aprobatą fiskusa. Przypomniał on, że prawo do odliczenia zależy m.in. od tego, czy towary i usługi są wykorzystywane do czynności opodatkowanych. W spornym przypadku gmina już na etapie prowadzenia inwestycji wyłączyła ją poza regulacje objęte przepisami ustawy o VAT. A to oznacza, że późniejsze włączenie jej do działalności gospodarczej i przeznaczenie do czynności opodatkowanych nie daje prawa do odliczenia przez korektę.
Przeciwnego zdania był Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, który uwzględnił skargę gminy. Uznał, że odmówienie jej prawa do odliczenia VAT jest niezgodne z przepisami.
Z zupełnie innej perspektywy na problem spojrzał jednak NSA. Wytknął WSA, że ten nie zauważył, iż w sprawie gmina chce zmienić formę zarządzania majątkiem z nieodpłatnej na odpłatną. Dodatkowo chodzi o jednostkę budżetową. Czyli, jak tłumaczył sąd, w spornej sprawie cały czas problem koncentruje się na wewnętrznej organizacji. A zgodnie z utrwalonym orzecznictwem NSA i unijnym czynności wewnętrznej organizacji gminy nie podlegają VAT. W takim przypadku to, że gmina wydzierżawi czy odda w najem swojej jednostce budżetowej majątek, czyli zmieni formę zarządu na odpłatną, nie powoduje, że staje się to czynnością opodatkowaną. Nadal są to czynność wewnętrznej organizacji poza VAT, które nie dają prawa do odliczenia.
Dwie sytuacje
NSA zastrzegł, że drogę do odliczenia mogłyby gminie otworzyć opodatkowane czynności zewnętrzne. Ze statutu centrum kultury wynika bowiem, że może ono podejmować czynności opodatkowane. Jak zauważył sędzia NSA Janusz Zubrzycki, gdyby ośrodek zaczął realizować czynności opodatkowane, ale na zewnątrz, to gminie jako podatnikowi przysługiwałoby prawo do odliczenia VAT. Sama zmiana organizacji zarządzania majątkiem gminnym z nieodpłatnej na odpłatną takiego przywileju nie daje. Wyrok jest prawomocny.
Sygn. akt: I FSK 1538/15
Katarzyna Masłowska doradca podatkowy, project manager w BT&A Podatki sp. z o.o.
Wyrok jest istotny dla jednostek samorządu terytorialnego. Warto poczekać na pisemne uzasadnienie, by poznać szczegóły argumentacji NSA. Od kilku lat uznaje się, że jednostka samorządu terytorialnego jest jednym podatnikiem ze swymi jednostkami i zakładami budżetowymi. Z kolei instytucje kultury – z uwagi na nadaną im odrębnymi przepisami osobowość prawną – są uznawane za odrębnych podatników VAT. Takie podejście prezentowało też Ministerstwo Finansów, np. w broszurze z 24 listopada 2016 r. o centralizacji rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego. Konsekwencją wyroku może być konieczność włączenia instytucji kultury do scentralizowanych rozliczeń VAT jednostek samorządu terytorialnego i zmiana sposobu traktowania transakcji między tymi podmiotami na gruncie ustawy o VAT. A to może spowodować kolejną rewolucję w rozliczeniach jednostek samorządu terytorialnego.