Polscy marynarze pracujący na statkach poza granicami Polski podlegają co do zasady opodatkowaniu w Polsce. Wbrew powszechnemu przekonaniu panującemu wśród tej grupy zawodowej przychody uzyskiwane z pracy na statkach nie podlegają automatycznie opodatkowaniu w kraju bandery lub kraju, w którym zarejestrowana jest siedziba przedsiębiorstwa zatrudniającego marynarza.

Nieograniczony obowiązek...

Zasadą jest, że osoby, które mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na to, w jakim kraju je osiągną. Za osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce uważa się osobę, która spełnia co najmniej jeden z warunków:

Organy podatkowe wskazują, że ośrodek interesów życiowych danej osoby znajduje się w Polsce wtedy, gdy osoba ta jest związana z Polską poprzez m.in. więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, miejsce wykonywania działalności gospodarczej. Związek z Polską może również wynikać z posiadania majątku w Polsce (zwłaszcza nieruchomości). W konsekwencji, nawet gdy marynarz przebywa w Polsce mniej niż 183 dni w roku, a posiada w Polsce mieszkanie, to jego dochody mogą podlegać opodatkowaniu w Polsce.

...jest korygowany przez traktaty

Zasada nieograniczonego obowiązku podatkowego jest jednak korygowana przez umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania zawarte przez Polskę. Umowy te są zwykle zawierane w oparciu o Modelową Konwencję OECD.

Zgodnie z komentarzem do Modelowej Konwencji OECD do wynagrodzeń załóg statków morskich eksploatowanych w transporcie międzynarodowym stosuje się zasadę, zgodnie z którą dochody podlegają opodatkowaniu w państwie, w którym znajduje się tzw. faktyczny zarząd przedsiębiorstwa.

W konsekwencji dla rozstrzygnięcia, która umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania znajdzie zastosowanie, decyduje to, w jakim państwie znajduje się miejsce faktycznego (rzeczywistego) zarządu przedsiębiorstwa eksploatującego statek.

Przez miejsce faktycznego zarządu rozumie się miejsce, gdzie podejmowane są kluczowe decyzje dotyczące zarządzania i spraw handlowych. Zazwyczaj takie miejsce będzie znajdować się tam, gdzie organy firmy (lub osoby sprawujące najwyższe funkcje w firmie) podejmują oficjalnie decyzje.

Uwaga!

Firma może mieć wyłącznie jedno miejsce faktycznego zarządu.

Przykład

Właściwa umowa międzynarodowa

Jeśli pracodawca marynarza ma zarejestrowaną siedzibę w Singapurze, ale ośrodek decyzyjny znajduje się we Francji, to właściwą do zastosowania dla dochodów polskiego marynarza umową o unikaniu podwójnego opodatkowania będzie umowa polsko-francuska.

Czasami zdarza się jednak, że państwo, w którym znajduje się faktyczny zarząd, nie jest tożsame z państwem eksploatującym statek morski. W takich przypadkach niektóre umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zastrzegają wyłączne prawo do opodatkowania temu państwu, w którym znajduje się siedziba przedsiębiorstwa.

Poza kwestią miejsca faktycznego zarządu przy ustalaniu właściwej umowy osoby uzyskujące dochody na statkach powinny dodatkowo śledzić na bieżąco, czy nie zaszły lub nie są planowane zmiany umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które w istotny sposób wpłyną na rozliczenia podatkowe w Polsce. Przykładem takich zmian może być:

Jeśli marynarz posiada miejsce zamieszkania w Polsce w rozumieniu polskich przepisów podatkowych, to w Polsce powinny zostać opodatkowane wszystkie jego dochody, w tym uzyskane z pracy na statku.

W celu uniknięcia podwójnego opodatkowania dochodów możliwe jest skorzystanie z odpowiedniej metody unika- nia podwójnego opodatkowania. W przypadku, gdy nie ma umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zastosowanie znajdą ogólne zasady opodatkowania wynikające z ustawy o PIT. W umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania stosowane są dwie metody:

Metody

unikania opodatkowania

metoda

charakterystyka

metoda odliczenia proporcjonalnego

polega na tym, że dochód osiągnięty za granicą podlega opodatkowaniu w Polsce, ale od podatku, który jest należny w Polsce, można odliczyć podatek uiszczony
za granicą w takiej proporcji, w jakiej dochód zagraniczny pozostaje do łącznej kwoty przychodów

metoda wyłączenia
z progresją

przewiduje, że dochód zagraniczny jest zwolniony
z opodatkowania w Polsce, a do dochodu uzyskanego
w Polsce obliczamy stopę procentową na podstawie hipotetycznego podatku, jaki byłby zapłacony w Polsce, oraz łącznej kwoty przychodu.

Przykład

Która metoda korzystniejsza

Marynarz uzyskał w Polsce dochód w wysokości 50 000 zł, a za granicą uzyskał dochód 100 000 zł i zapłacił tam podatek w wysokości 20 000 zł. Kalkulacja podatku należnego w Polsce według obu metod przewidzianych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania prezentowałaby się tak

metoda odliczenia
proporcjonalnego

metoda wyłączenia z progresją (metoda zaliczenia)

podatek hipotetyczny:
(150 000 zł – 85 528 zł) x 32 proc.
+ 14 839,02 zł = 35 470,06 zł
udział dochodu zagranicznego
w całym przychodzie:
100 000 zł / 150 000 zł = 66,67 proc.
podatek należny w Polsce:
35 470,06 zł – (20 000 zł
x 66,67 proc.) = 22 136,73 zł

podatek hipotetyczny:
(150 000 zł – 85 528 zł) x 32 proc.
+ 14 839,02 zł = 35 470,06 zł
stopa procentowa:
35 470,06 zł / 150 000 zł
= 23,65 proc.
podatek należny w Polsce:
50 000 zł x 23,65 proc.
= 11 823,35 zł


Ulga abolicyjna...

Powyższy przykład pokazuje, że w ewidentnie gorszej sytuacji znajdują się osoby uzyskujące dochody, do których stosuje się metodę odliczenia, szczególnie jeśli w Polsce nie osiągają żadnych dochodów. Dla tych osób przewidziano jednak w ustawie o PIT tzw. ulgę abolicyjną, która pozwala na zmniejszenie obciążenia podatkowego.

Pozwala ona na odliczenie od należnego w Polsce podatku kwoty stanowiącej różnicę między podatkiem wyliczonym według metody odliczenia a podatkiem wyliczonym według metody wyłączenia. W analizowanym powyżej przypadku kwota odliczenia od początku wyniosłaby 10 313,37 zł.

...nie dotyczy rajów

Marynarze powinni mieć jednak świadomość, że ulga abolicyjna nie może być stosowana, jeśli przychód został osiągnięty w którymś z tzw. rajów podatkowych, wśród których znajdują się m.in. Bahamy, Hongkong, Vanuatu czy Antigua i Barbuda. Jest to o tyle istotne, że wiele rajów podatkowych to jednocześnie kraje tzw. taniej bandery, w których rejestrowane są statki.

Autorka jest konsultantem w KPMG (biuro w Gdańsku)