Podmiot, który ujawnił nielegalny pobór energii elektrycznej (ofiara kradzieży), ma obowiązek zawiadomienia o tym właściwego naczelnika urzędu celnego w terminie 7 dni od dnia ustalenia osoby, która dokonała nielegalnego poboru energii elektrycznej. Podstawą prawną tego zawiadomienia jest art. 88 ust. 2a i ust. 2b ustawy o podatku akcyzowym. Regulację tę wprowadzono 1 września 2010 r.

Dopiero, gdy złodziej jest znany

Niejednokrotnie przedsiębiorcy energetyczni mają wątpliwości, w jakim momencie muszą powiadomić  o nielegalnym poborze energii elektrycznej. Otóż obowiązek zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu celnego powstaje dopiero wtedy, gdy nie tylko zgromadzono dowody potwierdzające  nielegalny pobór  energii elektrycznej, ale także ustalono podmiot, który tego dokonał. Zatem składanie zawiadomienia nie jest konieczne w przypadku, gdy stwierdzono nielegalny pobór energii elektrycznej, lecz nie jest znany podmiot, który dokonał kradzieży.

Zapłacił, więc się przyznał

Nie wystarczy samo podejrzenie, że dany podmiot dokonał nielegalnego poboru energii elektrycznej. Okoliczność ta powinna wynikać z odpowiednich dowodów zgromadzonych w sprawie, np. z protokołów analiz technicznych potwierdzających dokonanie modyfikacji licznika w celu zaniżenia jego wskazań.

Jednocześnie należy pamiętać, że przepisy ustawy o podatku akcyzowym nie wymagają dla powstania obowiązku złożenia zawiadomienia do właściwego naczelnika urzędu celnego, aby nielegalny  pobór  energii elektrycznej przez określoną osobę został potwierdzony orzeczeniem sądu, zgłoszeniem na policję itp. Jeśli bowiem przedsiębiorca energetyczny stwierdził nielegalny  pobór prądu przez daną osobę i wystawił jej noty obciążeniowe, a ta dobrowolnie zapłaciła należność, to wówczas można przyjąć, że fakt nielegalnego poboru energii elektrycznej jest bezsporny. W takim przypadku przedsiębiorca energetyczny ma obowiązek zawiadomienia naczelnika urzędu celnego właściwego dla podatnika, w terminie 7 dni od dnia zapłaty należności przez podmiot, na którym wystawiono noty obciążeniowe. W istocie bowiem zapłata kwot wynikających z not obciążeniowych będzie mogła być zakwalifikowana jako przyznanie się przez tę osobę do nielegalnego poboru energii elektrycznej.

Czasem konieczny jest wyrok

W sprawach spornych, gdy podmiot podejrzany o nielegalny  pobór  energii elektrycznej kwestionuje swoją odpowiedzialność, obowiązek zawiadomienia powstanie, gdy przedsiębiorca energetyczny uzyska prawomocny wyrok sądu karnego lub cywilnego potwierdzający, że dany podmiot dopuścił się nielegalnego poboru.

Na potwierdzenie powyższego warto przytoczyć stanowisko wyrażone przez Izbę Skarbową  w Katowicach w interpretacji z 22 sierpnia 2012 r. (IBPP4/443-275/12/LG), w którym stwierdzono: „Należy zatem stwierdzić, że okolicznością stanowiącą o fakcie »ustalenia «w rozumieniu art. 88 ust. 2b ustawy, podmiotu nielegalnie pobierającego energię elektryczną jest istnienie bezspornego roszczenia, które można stwierdzić, gdy dojdzie do dobrowolnej zapłaty noty obciążeniowej lub wydania prawomocnego orzeczenia przez niezawisły sąd, ewentualnie wydania wyroku karnego ustalającego podmiot nielegalnie pobierający prąd w sytuacji sporu. Ustalenie, że roszczenie jest bezsporne, miałoby miejsce w oparciu o:

? dowód zapłaty należności wynikającej z noty obciążeniowej, a w przypadku sporu  o dokumenty z postępowania cywilnego lub karnego, z których jednoznacznie wynika, kto jest podmiotem nielegalnie pobierającym energię elektryczną.

Zatem samo wystawienie noty obciążeniowej, w sytuacji sporu co do osoby odpowiedzialnej za nielegalny pobór energii, nie powodowałoby po stronie przedsiębiorstwa energetycznego obowiązku informacyjnego z art. 88 ust. 2b ustawy o podatku akcyzowym".

Właściwość naczelnika urzędu celnego

Zawiadomienie powinno być przesłane do naczelnika urzędu celnego właściwego dla podmiotu, który dokonał nielegalnego poboru energii elektrycznej. Przepisy nakazują bowiem powiadomić naczelnika urzędu celnego właściwego dla podatnika, a podatnikiem akcyzy w tym przypadku jest podmiot, który dopuścił się kradzieży.

Co do zasady zawiadomienie o nielegalnym poborze energii elektrycznej powinno być złożone do naczelnika urzędu celnego właściwego ze względu na miejsce dokonania nielegalnego poboru energii elektrycznej. W przypadku jednak stwierdzenia, że nielegalny pobór energii był dokonywany przez dany podmiot we właściwości miejscowej dwóch lub więcej organów podatkowych, właściwość ustala się w zależności od statusu tego podmiotu >patrz tabela.

Forma i termin

Przepisy nie wprowadzają żadnego formularza zawiadomienia. Wystarczające będzie więc sformułowanie pisma, w którym przedsiębiorca wskaże szacunkową ilość energii elektrycznej pobranej nielegalnie oraz podmiot, który dokonał tego czynu. Nie jest wymagane dołączenie do zawiadomienia dowodów potwierdzających, że określony  podmiot dokonał nielegalnego poboru energii. Natomiast już po złożeniu powiadomienia, przedsiębiorca energetyczny może zostać zobowiązany przez naczelnika urzędu celnego do przedstawienia dowodów potwierdzających to zdarzenie.

Jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 27 grudnia 2012 r. (III SA/Po 1012/12) (mocą którego uchylono zaskarżoną decyzję izby celnej, utrzymującą w mocy decyzję naczelnika urzędu celnego określającą kwotę zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym z tytułu nielegalnego poboru energii elektrycznej wydaną bez przeprowadzenia wystarczającego postępowania dowodowego): „Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji nie wynika, czy poza stwierdzonym przerwaniem »przewleczki« na plombie legalizacyjnej dokonano również innych ustaleń dających podstawę do stwierdzenia nielegalnego poboru energii elektrycznej przez skarżącą. Nie wyjaśniono, jaki związek ma stwierdzone uszkodzenie z możliwością nielegalnego poboru energii i dlaczego przyjęto za oczywisty fakt nielegalnego poboru tej energii. Z „Załącznika do protokołu kontroli..." wynika, że wykonano dokumentację fotograficzną. Brak tej dokumentacji w aktach administracyjnych wskazuje, że wydając zaskarżoną decyzję, organy celne nie zapoznały się z powyższymi dowodami, poprzestając w tym zakresie jedynie na stanowisku spółki A. Organy celne nie dokonały też oceny powyższych dowodów i poprzestały jedynie na ocenie przedstawionej przez operatora. Powyższe wskazuje, że zaskarżona decyzja wydana została bez podjęcia działań niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, a więc z naruszeniem art. 122 ordynacji podatkowej. Tak prowadzone postępowanie narusza również art. 121 § 1 ordynacji podatkowej wyrażający zasadę prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych".

—Piotr Paszek

Organ nie może być bierny

Piotr Paszek, doradca podatkowy kierownik zespołu ds. VAT i Akcyzy w ECDDP sp. z o.o.

Po otrzymaniu skutecznego zawiadomienia naczelnik urzędu celnego powinien rozpocząć postępowanie podatkowe, w toku którego zbierze odpowiednie dowody potwierdzające fakt nielegalnego poboru energii elektrycznej. W takim przypadku organ podatkowy nie może brać pod uwagę wyłącznie informacji wskazanej w zawiadomieniu przesłanym przez przedsiębiorcę energetycznego. Powinien samodzielnie podjąć wszelkie działania mające na celu wyjaśnienie sprawy.