Przedłużone weekendy majowy i czerwcowy już za nami, ale prawdziwy sezon urlopowy dopiero się rozpoczyna. Gros pracowników składa więc wnioski urlopowe i organizuje sobie wypoczynek, najchętniej dofinansowywany przez pracodawcę.

Niestety w świetle prawa podatkowego dofinansowywanie wczasów przez pracodawcę jest dodatkowym dochodem pracownika i zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT podlega opodatkowaniu. Pod pewnymi warunkami podatnik może jednak skorzystać ze zwolnień przedmiotowych wymienionych w art. 21 ustawy o PIT. W głównej mierze zależą one od źródła, z jakiego pochodzą dopłaty.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

W zakładach zatrudniających według stanu na 1 stycznia danego roku co najmniej 20 osób (w przeliczeniu na pełne etaty) dofinansowanie do wypoczynku pracowników i ich bliskich, a także byłych pracowników realizowane jest głównie ze środków zgromadzonych w zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (zfśs).

Dofinansowanie za pomocą tej formy jest niewątpliwie najbardziej korzystne dla podatników. Art. 2 ust. 1 ustawy o zfśs zezwala na finansowanie różnych form wypoczynku ze środków funduszu, co oznacza, że mogą to być wczasy zorganizowane przez zakład, przez pracownika osobiście, a także przez osoby trzecie. Warto podkreślić, że dofinansowanie z zfśs może być również przeznaczone na wypoczynek poza granicami Polski (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 marca 2007 r., K 40/04).

Z uwagi na socjalny charakter Funduszu wysokość dopłat dla pracowników uwarunkowana jest od wysokości dochodów przypadających na członka rodziny. Zaleca się zatem, aby regulamin szczegółowo określał odpowiednie poziomy dochodów jako kryterium przyznawania dopłat z zfśs.

Od przydzielonego pracownikowi wsparcia finansowego ze środków zfśs nie odprowadza się składek do ZUS. Wynika to z § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na  ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej rozporządzenie składkowe).

Korzystając z dofinansowania ze środków zfśs, pracownikowi przysługuje również zwolnienie z podatku, ale tylko do kwoty 380 zł w roku podatkowym (art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o PIT). Jeśli dofinansowanie przekracza tę kwotę, to nadwyżka powinna być opodatkowana. Potwierdza to m.in. interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 1 września 2011 r. (IBPBII/1/415-576/11/MZ).

Z kolei art. 21 ust. 1 pkt 78 ustawy o PIT zezwala na bardzo korzystne zwolnienie z opodatkowania całej kwoty przekazanej  ze środków zfśs na wypoczynek dla dzieci i młodzieży do lat 18.

Tak wynika m.in. z interpretacji indywidualnej ministra finansów z 24 kwietnia 2012 r. (DD3/033/61/CRS/11/PK-27). Warunkiem jest  zorganizowanie takich wczasów przez podmioty prowadzące w tym zakresie działalność gospodarczą w formie: wczasów, kolonii, zimowisk i obozów, w tym połączonego z nauką pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu.

Co ważne, jeśli organizator wypoczynku małoletnich nie świadczy usług wypoczynkowych w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej lub taki rodzaj działalności nie wynika z jego statutu, skorzystanie ze zwolnienia nie będzie możliwe. Za taką wykładnią przepisów opowiedziała się Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 27 stycznia 2012 r. (IBP-BII/1/415-927/11/MK).

Fundusz socjalno-bytowy

Pracodawcy, którzy nie zdecydowali się utworzyć zfśs, mogą tworzyć fundusze socjalno-bytowe np. na podstawie układu zbiorowego pracy. Świadczenie wypoczynkowe pochodzące z funduszu socjalno-bytowego nie jest podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Jednak wolne jest od składek tylko do limitu nieprzekraczającego rocznie podstawowego odpisu socjalnego za zatrudnionego w normalnych warunkach. W 2012 r. limit ten wynosi 1093,93 zł na pracownika (§ 2 ust. 1 pkt 20 rozporządzenia składkowego).

Od świadczenia wypoczynkowego odprowadza się jednak zaliczkę na podatek. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy jest to dopłata do wczasów dziecka pracownika wypłacona zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 78 lit. a ustawy o PIT – wtedy podatnik może skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego.

Potwierdza to odpowiedź Izby Skarbowej w Katowicach z 25 kwietnia 2012 r. (IBPBII/1/415-47/12/BJ).

Niekorzystne dopłaty z aktywów obrotowych

Sytuacja, w której pracodawca sponsoruje wypoczynek swojego podwładnego ze środków obrotowych firmy, zdaje się być najmniej korzystna, biorąc pod uwagę przepisy podatkowe i regulujące zasady opłacania składek ZUS. Ustawodawca nie przewidział bowiem żadnych zwolnień związanych z tą formą finansowania wypoczynku, ani dotyczących płatności podatku, ani odprowadzania składek.

Jedyna preferencja dotyczy dopłat do wypoczynku dzieci zorganizowanego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 78 lit. b ustawy o PIT. Nie jest to niestety zwolnienie z opodatkowania całości dofinansowania, jak to jest w przypadku zfśs czy funduszu socjalno-bytowego, a jedynie zwolnienie z podatku od kwoty nieprzekraczającej 760 zł rocznie na pracownika.

Mniejszy zakład – świadczenia urlopowe

Gdy według stanu na 1 stycznia danego roku pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty) może utworzyć zfśs lub wypłacać świadczenia urlopowe (chyba że w ogóle z wypłacania takich świadczeń zrezygnuje na mocy art. 3 ust. 3b ustawy o zfśs). W odróżnieniu od dofinansowania z zfśs świadczenie urlopowe nie zależy od kryteriów socjalnych.

Prawo do niego mają więc wszyscy pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę, bez względu na wysokość uzyskiwanych dochodów. Pracodawca, który zdecydował się na wypłacanie świadczenia urlopowego, jest zobligowany do jego wypłacenia raz w roku, pracownikom przebywającym na urlopie w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Maksymalna kwota świadczenia urlopowego nie może przekroczyć ustawowych odpisów na zfśs.

Wysokość odpisów określona jest bezpośrednio w ustawie o zfśs, a ich wartość w 2012 r. zgodnie z brzmieniem art. 5a tej ustawy uzależniona jest od przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2010 r. ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

W 2012 r. w warunkach normalnych wysokość świadczenia urlopowego wynosi zatem 1 093,93 zł (37,5 proc. podstawy, czyli przeciętnego wynagrodzenia w drugim półroczu 2010 r., pomniejszonego o składki), a w warunkach szczególnych 1 458,57 zł (50 proc. podstawy). Świadczenie urlopowe jest wolne od składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (§ 2 ust. 1 pkt 21 rozporządzenia składkowego), ale w całości opodatkowane.

Świadczenia dla byłych pracowników

Ustawodawca uprawnia również emerytów i rencistów do korzystania z dofinansowania wypoczynku z funduszu (art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs).

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT świadczenia otrzymywane przez emerytów i rencistów podlegają zwolnieniu do wysokości nieprzekraczającej w danym roku podatkowym kwoty 2280 zł. Natomiast przychody emerytów i rencistów powstałe wskutek dofinansowania przekraczającego kwotę zwolnioną jest opodatkowane 10-proc. zryczałtowanym podatkiem (zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT).

Świadczenia na cele socjalne finansowane przez byłych pracodawców na rzecz emerytów i rencistów nie podlegają składkom na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne bez względu na źródło finansowania.

Autor jest konsultantem w Dziale Prawno-Podatkowym PwC