Tak orzekł WSA w Szczecinie 19 stycznia 2012 r. (I SA/Sz 981/11).
Podatnik prowadził na terenie Niemiec działalność usługową polegającą na opiece nad osobami w podeszłym wieku. Osiągnięty z tego tytułu dochód nie został jednak zadeklarowany do opodatkowania we właściwym terminie. Ponadto podatnik nie wpłacał zaliczek na podatek dochodowy. W toku postępowania przygotowawczego skorzystał z instytucji tzw. czynnego żalu. Jest ona uregulowana w art. 16 kodeksu karnego skarbowego.
Paragraf 1 tego przepisu mówi, że nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. W związku z tym strona obliczyła kwotę zaległości podatkowej i ją wpłaciła.
Pomimo działań podatnika, w związku z wątpliwościami organów co do rzeczywistej wysokości osiągniętych przychodów oraz poniesionych kosztów, w sprawie wszczęto postępowania podatkowe. W jego wyniku organy określiły średni przychód oraz koszty na podstawie art. 23 pkt 4 ordynacji podatkowej.
W trakcie postępowania strona odmówiła złożenia zeznań, a w odwołaniu od decyzji i skardze do WSA podnosiła, że skorzystanie z instytucji czynnego żalu powoduje wyłączenie możliwości prowadzenia przez organy podatkowe nie tylko postępowania karnoskarbowego, ale również postępowania podatkowego. Za niezasadną uznała także metodę przyjętą przez organy w celu oszacowania podstawy opodatkowania.
Sąd oddalił skargę. Uznał za prawidłowe przyjęcie przez organy podatkowe, że złożenie przez podatnika czynnego żalu nie uniemożliwia wszczęcia i prowadzenia postępowania podatkowego w zakresie usunięcia nieprawidłowości, które nie były przedmiotem postępowania przygotowawczego.
Za poprawną uznał sąd również metodę przyjętą przez organy w celu określenia podstawy opodatkowania. Wskazał, że strona nie podjęła należytych działań, które w istotny sposób ułatwiłyby szacowanie, a organ swój „wybór" należycie w decyzji uzasadnił.
—Wojciech Ruśkiewicz współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Joanna Zawiejska-Rataj menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Komentuje Joanna Zawiejska-Rataj, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Wyrok uznać należy za słuszny i znajdujący oparcie w przepisach. Kodeks karny skarbowy pozwala uniknąć odpowiedzialności karnej w przypadku zastosowania tzw. czynnego żalu.
Złożenie takiego zawiadomienia w żaden sposób nie wyłącza jednak generalnej możliwości analizowania prawidłowości rozliczeń podatkowych danej osoby przez organy podatkowe.
Zgodnie z ordynacją podatkową organy podatkowe mają prawo wszcząć postępowanie (w szczególności z urzędu) i nie są w tym zakresie ograniczone rezultatem (lub samym faktem wszczęcia bądź nie) postępowania prowadzonego na gruncie kodeksu karnego skarbowego.
Dodatkowo, w wyniku przeprowadzenia postępowania podatkowego mogą zostać wykryte nieprawidłowości, które nie były objęte czynnym żalem, a zatem mogą być potencjalnie podstawą do zastosowania sankcji karnych. Należy przy tym pamiętać, że czynny żal zadziała wyłącznie wtedy, gdy jest skuteczny.
Zawsze składa go osoba fizyczna (lub kilka osób działających razem), która dopuściła się danego uchybienia. Zasada ta ma również zastosowanie w przypadku działań dotyczących rozliczeń podatkowych spółek.
Ważne jest, aby czynny żal zawierał istotne okoliczności danego czynu (w szczególności wskazanie innych osób współdziałających), jak również został złożony zanim organ będzie miał wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia. Jeżeli dodatkowo w wyniku działań podatnika podlegających sankcjom powstała zaległość podatkowa, czynny żal jest skuteczny tylko, gdy zostanie ona w całości uiszczona.
Jeżeli jednak czynny żal spełnia ustawowe warunki i nie ma okoliczności wyłączających możliwość jego zastosowania (w szczególności ujętych w art. 16 par. 5 i 6 kodeksu karnego skarbowego), to organy ścigania nie mogą stosować sankcji wobec osób go składających. Co istotne, nie zależy to od przesłanek podlegających swobodnej ocenie organów.
