Zmiany dotyczące opodatkowania VAT nieodpłatnego świadczenia usług mogą sprawić podatnikom wiele kłopotów.
Zanim przejdziemy do ich omówienia, przypomnijmy dotychczasowe brzmienie przepisu.
Jak było
Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do 31 marca 2011 opodatkowane VAT jest nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy itp., oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa a podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części.
W uproszczeniu można przyjąć, że chodzi o nieodpłatne świadczenia na cele niezwiązane z przedsiębiorstwem, jeżeli VAT naliczony z nimi związany podlegał odliczeniu.
Od 1 kwietnia do tej regulacji wprowadzone zostaną dwie zmiany.
Zobacz najnowszą nowelizację ustawy VAT:
Dwa rodzaje świadczeń
Pierwszą jest dodanie nowej kategorii nieodpłatnych świadczeń, które uznawane będą za odpłatne, podlegające VAT.
Zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 1 takim świadczeniem będzie użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy itp. W tym wypadku opodatkowanie VAT uzależnione będzie od tego, czy podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku przy nabyciu wykorzystywanych towarów.
Druga kategoria świadczeń opisana jest w art. 8 ust. 2 pkt 2. Jej zakres jest zbliżony do treści art. 8 ust. 2 sprzed zmiany. Chodzi więc o nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika, jego pracowników oraz inne świadczenia niezwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W tym wypadku jednak usunięto warunek mówiący o przysługującym podatnikowi prawie do odliczenia VAT przy nabyciu towarów i usług związanych z nieodpłatnie świadczonymi usługami.
Pierwszy wniosek z analizy nowych przepisów jest taki, że nieodpłatne świadczenie usług na cele związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w dalszym ciągu nie podlega VAT. Opodatkowanie świadczeń na inne cele budzi jednak wiele wątpliwości.
Czy użycie towarów to świadczenie usługi
Jedną z nich jest wzajemna zależność między obiema kategoriami czynności:
1)
użycie towarów do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika i
2)
nieodpłatne świadczenie usług na cele niezwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Definicja świadczenia usług jest bardzo szeroka, obejmuje każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towaru. Niewątpliwie więc swym zakresem obejmuje także użycie towarów podatnika na cele innych osób, np. udostępnienie pracownikowi samochodu służbowego do prywatnego użytkowania.
Skoro więc użycie towarów (pkt 1) jest jednocześnie świadczeniem usług (pkt 2), to dlaczego nie zostało wyłączone z zakresu pkt 2? Kwestia jest o tyle istotna, że warunek opodatkowania VAT, jakim jest prawo do odliczenia VAT naliczonego, obowiązuje wyłącznie przy świadczeniach wymienionych w pkt 1.
Jak to interpretować
Wydaje się, że prawidłową interpretacją nowego przepisu jest uznanie, że w pkt 2 chodzi o wszelkie świadczenie usług na cele osobiste podatnika, jego pracowników etc., z wyjątkiem czynności wymienionych w pkt 1. W przeciwnym razie zawarty w pkt 1 warunek opodatkowania, jakim jest istnienie prawa do odliczenia VAT naliczonego, nie miałby w praktyce żadnego znaczenia.
Użycie towaru, od którego nie przysługiwałoby prawo do odliczenia VAT, nie byłoby opodatkowane na podstawie pkt 1, ale na podstawie pkt 2 już tak. Opisana sytuacja, jako naruszająca zasadę neutralności VAT, stoi w sprzeczności z celami dyrektywy.
Stanowisko to potwierdził m.in. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyrokach z 27 czerwca 1989 (50/88, Heinz Kühne) oraz z 25 maja 1993 (C-193/91, Gerhard Mosche).
Podsumowując, użycie towarów należących do podatnika na cele inne niż związane z przedsiębiorstwem będzie podlegać VAT wyłącznie w sytuacji, gdy przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT przy nabyciu tych towarów.
Przykład
Firma przeprowadzkowa udostępnia swemu pracownikowi nieodpłatnie samochód dostawczy, aby mógł przewieźć meble do nowego mieszkania.
Takie świadczenie (użyczenie samochodu) będzie opodatkowane VAT, jeżeli firma przeprowadzkowa odliczyła VAT przy nabyciu samochodu.
Jeżeli prawo do odliczenia VAT nie przysługiwało (np. samochód był kupiony jako towar używany, bez VAT), udostępnienie auta pracownikowi nie będzie opodatkowane.
Należy pamiętać o tym, że analizowany art. 8 ust. 2 pkt 1, który wiąże opodatkowanie z istnieniem prawa do odliczenia VAT naliczonego, stosuje się do towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika.
A co, jeśli samochód ciężarowy nie stanowi majątku podatnika, lecz jest leasingowany? Wydaje się, że taka sytuacja objęta jest zakresem art. 8 ust. 2 pkt 2.
Brak prawa do odliczenia
O drugiej zmianie dotyczącej nieodpłatnych świadczeń już wspominałem; jest to usunięcie z art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT wymogu istnienia prawa do odliczenia VAT. Dotychczas podatnicy, nabywając usługi z przeznaczeniem na cele osobiste pracowników (np. bilety do kina), często nie odliczali VAT naliczonego, dzięki czemu nie musieli naliczać VAT należnego.
Obecnie dobrowolna rezygnacja z odliczenia nie pozwoli na uniknięcie rozliczenia VAT należnego. Natomiast, skoro VAT należny zostanie odprowadzony, podatnikowi przysługiwać będzie prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Od tej zasady będą wyjątki. Jednym z nich jest świadczenie usług zwolnionych z VAT (np. pakiety medyczne oferowane pracownikom). Nowelizacja precyzuje, że tego typu świadczenia (również nieodpłatne) są zwolnione z opodatkowania, zatem pracodawca nie jest zobowiązany do naliczania VAT.
Kolejnym wyjątkiem są świadczenia finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Nie są one realizowane w ramach działalności gospodarczej podatnika i z tego powodu nie podlegają VAT. Jednak podatnik nie może skorzystać z prawa do odliczenia VAT przy nabyciu towarów i usług finansowanych z funduszu.
Komentarz
Zniesienie warunku dotyczącego prawa do odliczenia VAT może w niektórych przypadkach prowadzić do podwójnego opodatkowania.
Przykładowo, jeżeli podatnik nabędzie na rzecz pracownika usługę gastronomiczną, to on sam VAT nie odliczy (od usług gastronomicznych nie przysługuje prawo do odliczenia VAT), ale, czytając przepis dosłownie, będzie musiał zadeklarować VAT należny.
Takie rozwiązanie stoi jednak w sprzeczności z zasadą neutralności VAT, która nie dopuszcza podwójnego opodatkowania tych samych świadczeń. Moim zdaniem interpretacja omawianych przepisów z uwzględnieniem zasady neutralności VAT wskazuje, że takie nieodpłatne świadczenie nie powinno być opodatkowane.
Samochody na użytek prywatny
Nowelizacja ustawy o VAT, która wprowadziła 1 stycznia 2011 nowe zasady odliczania VAT od samochodów z kratką, zawiera również regulację dotyczącą wykorzystywania przez podatnika samochodów do celów prywatnych.
Do końca 2012 r. wykorzystanie takie, jeśli dotyczy samochodów, w stosunku do których podatnicy mają ograniczone prawo do odliczenia VAT, nie będzie opodatkowane.
Regulacja ta wydaje się korzystna dla podatników, pod warunkiem że nieopodatkowane VAT wykorzystanie samochodów do celów prywatnych nie stanie się pretekstem dla urzędów skarbowych do kwestionowania prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z nabyciem lub leasingiem takich aut.
Autor jest doradcą podatkowym, starszym menedżerem w KPMG
Więcej o zmianach w VAT:
Czytaj też:
Nieodpłatne przekazania towarów na cele firmy będą droższe o VAT
Więcej w serwisach:
»
Co i jak podlega opodatkowaniu
»
»
»
»
