Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT) przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. Natomiast wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się w różny sposób, w zależności od tego, co jest ich przedmiotem. Jeśli są nim:

- usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców,

- usługi zakupione – według cen zakupu,

- udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,

- w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (zob. art. 11 ust. 2 i 2a ustawy o PIT).

Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica między wartością tych świadczeń, ustaloną według wskazanych wyżej zasad, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.

[srodtytul]Co to jest nieodpłatne świadczenie[/srodtytul]

W ustawie nie znajdziemy definicji „nieodpłatnego świadczenia”. W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że należy przez to rozumieć wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze, które skutkują nieodpłatnym (bez ponoszenia kosztów lub innego ekwiwalentu) przysporzeniem w majątku danej osoby mającym konkretny wymiar finansowy [b](por. uchwała NSA z 18 listopada 2002 r., FPS 9/02, wyrok NSA z 5 marca 2008 r., II FSK 256/07, wyrok WSA we Wrocławiu z 4 lipca 2008 r., I SA/Wr 383/08). Jak trafnie zauważył NSA w wyroku z 26 maja 1995 r. (III SA 1186/94)[/b], przyrostem majątku podatnika jest zwiększenie aktywów, jak i zmniejszenie pasywów.

Organy podatkowe uznają, że dla celów podatkowych pojęcie „nieodpłatne świadczenie” ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. O ile zgodnie z kodeksem cywilnym termin „świadczenie” oznacza „przedmiot stosunku zobowiązaniowego, który wyraża się obowiązkiem określonego zachowania się przez podmiot zobowiązany”, o tyle dla celów podatkowych przyjmuje się, że nie musi wystąpić działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony. Ważne, że pojawia się nieodpłatne przysporzenie majątku danej osoby kosztem majątku innego podmiotu [b](tak Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 20 sierpnia 2008 r., IBPB2/415-986/08/MK, KAN-5131/ 05/08).[/b]

[srodtytul]Z pracy, z działalności gospodarczej i osobistej[/srodtytul]

Nigdzie nie znajdziemy wyczerpującego wyliczenia nieodpłatnych świadczeń. Każdy przypadek nieodpłatnego przyrostu majątku należałoby indywidualnie przeanalizować pod tym kątem.

Jedną z głównych grup beneficjentów nieodpłatnych świadczeń są pracownicy, którzy otrzymują je od pracodawcy. Nie tylko jednak oni. Przychód z nieodpłatnych świadczeń może pojawić się również u osoby prowadzącej działalność gospodarczą, jak i wykonującej działalność osobiście (np. u menedżera).

W wielu wypadkach nieodpłatne świadczenia należy zakwalifikować do przychodów z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 updof).

Oto przykłady sytuacji, w których organy podatkowe najczęściej dopatrują się przychodu z nieodpłatnych świadczeń objętego PIT.

[ramka][b]Darowizna wolna od PIT[/b]

Przepisów ustawy o PIT nie stosuje się m.in. do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn (art. 2 ust. 1 pkt 3 updof). Otrzymane darowizny są więc opodatkowane wyłącznie podatkiem od spadków i darowizn. Zgodnie z art. 888 § 1 kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Otrzymane pod tytułem darmym świadczenia niebędące darowiznami w rozumieniu kodeksu cywilnego podlegają PIT. [/ramka]

[ramka][b]Świadczenia w naturze[/b]

Świadczeniem nieodpłatnym może być świadczenie w naturze. Jak czytamy w [b]wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 3 kwietnia 2007 r. (I SA/Go 1429/06)[/b]: „świadczenia w naturze to takie świadczenia, których przedmiot jest inny niż pieniądz lub wartość pieniężna. Będą to w szczególności różnego rodzaju świadczenia rzeczowe”. [/ramka]

[ramka][b]Inne nieodpłatne przysporzenia[/b]

[b]- Prezenty o wartości ponad 100 zł[/b]

Nieodpłatnymi świadczeniami wolnymi od podatku są świadczenia otrzymane w związku z promocją lub reklamą przedsiębiorcy, jeżeli ich jednorazowa wartość nie przekracza kwoty 100 zł. Zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli otrzymuje je pracownik świadczeniodawcy lub osoba pozostająca z nim w stosunku cywilnoprawnym (art. 21 ust. 1 pkt 68a ustawy o PIT).[b] Jak zauważyła Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 8 sierpnia 2008 r. (IBPB2/415-598/08/MK (KAN-3157/03/08)[/b], jeżeli jednorazowa wartość świadczenia przekracza kwotę 100 zł, opodatkowaniu podlega całość świadczenia, a nie jedynie nadwyżka powyżej tej kwoty. Wskazuje na to jednoznaczne użycie przez ustawodawcę sformułowania „nie przekracza”, nie zaś sformułowania „do kwoty”.

[b]- Punkty premiowe dla przedsiębiorcy[/b]

[b]Izba Skarbowa w Gdańsku w interpretacji z 30 stycznia 2004 r. (BI/005/0771/03) [/b]wyjaśniła, że „uzbierane punkty premiujące zakupy – bon, za który podatnik może nabyć w sklepie nieodpłatnie towary, należy traktować jako świadczenie w naturze, którego wartość stanowi u podatnika przychód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej”.

[b]- Darmowe korzystanie z nieruchomości[/b]

Przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń powstaje też u osoby nieodpłatnie użytkującej nieruchomość. I tak zapewnienie przez pracodawcę mieszkania pracownikowi powoduje, że u tego ostatniego powstaje przychód ze stosunku pracy (z tym że wolna od podatku dochodowego jest, w myśl art. 21 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT, wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w hotelach pracowniczych, a także w kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł).

Z kolei nieodpłatne korzystanie z nieruchomości na cele prowadzonej działalności gospodarczej należy zakwalifikować do przychodów z działalności gospodarczej.

Gdy bezpłatne użytkowanie nieruchomości nie jest związane z żadnym innym stosunkiem prawnym łączącym użyczającego i dającego w użytkowanie, to nieodpłatne świadczenia z tego tytułu należy zakwalifikować do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.

Warto pamiętać, że jeżeli nieodpłatne udostępnienie nieruchomości wynika z powiązań rodzinnych, może mieć zastosowanie zwolnienie przychodów z tego tytułu, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT. [b]Zwrócił na to uwagę Trzeci Urząd Skarbowy w Lublinie w interpretacji z 10 lipca 2007 r. (D-1/415-30/07).[/b]

Dodajmy, że przed 1 stycznia 2009 r. przychód z racji nieodpłatnego udostępnienia nieruchomości powstawał też (z pewnymi wyjątkami) po stronie udostępniającego. Przepis, który przewidywał taki skutek (art. 16 ustawy o PIT), został jednak wykreślony z ustawy.

[b]- Nieoprocentowana pożyczka dla pracownika[/b]

Udzielenie nieoprocentowanej pożyczki pracownikowi przez pracodawcę skutkuje powstaniem przychodu z nieodpłatnych świadczeń z tytułu stosunku pracy (tak [b]interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 12 września 2008 r., ITPB2/415-663/08/MM[/b]).

[b]Jednak, jak zauważyła Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 28 lipca 2008 r. (IBPB2/415-815/08/BJ (KAN-4353/04/08)[/b], „udzielenie pracownikowi nieoprocentowanej pożyczki ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, zgodnie z regulaminem tego funduszu, nie stanowi przychodu ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ustawy o PIT”. W tej sytuacji nie powstanie nieodpłatne świadczenie w formie nienaliczonych odsetek.

[b]- Samochody służbowe do celów prywatnych[/b]

Organy podatkowe powszechnie uznają za nieodpłatne świadczenie ze stosunku pracy umożliwienie pracownikowi korzystania z samochodu służbowego do celów prywatnych (tak np. [b]interpretacja Trzeciego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Radomiu z 28 lutego 2007 r., 1473/WP/415/801/49/07/JK/1[/b]).

Kwestionują przy tym możliwość ustalenia przychodu pracownika z tego tytułu według tzw. kilometrówki (np. [b]interpretacja Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 21 października 2005 r., 1471/DPF/415-89-2/05/ML[/b]).[/ramka]

[i]Autor jest doradcą podatkowym w BDO Numerica International Auditors & Consultants sp. z o.o.[/i]