Tę zasadę rozciągnięto obecnie także na małych podatników niestosujących metody kasowej, lecz składających kwartalne deklaracje. To powoduje, że w wielu wypadkach będą oni musieli znacznie dłużej poczekać na odliczenie.

[srodtytul]Kłopotliwy dokument[/srodtytul]

Większość przedsiębiorców nie jest zachwycona, gdy otrzyma fakturę oznaczoną jako VAT-MP. Dopisek ten oznacza, że pochodzi ona od małego podatnika, rozliczającego się z VAT tzw. metodą kasową. Taka faktura wymaga szczególnego traktowania, ze względu na specyficzny termin odliczenia wynikającego z niej podatku. Łatwo to przegapić i pojawiają się kłopoty: przedwczesne odliczenie VAT z faktury VAT-MP grozi zaniżeniem zobowiązania podatkowego, a tym samym konsekwencjami karnoskarbowymi.

Reguły odliczania VAT z faktur VAT-MP określa rozporządzenie ministra finansów. Nowe [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=291166]rozporządzenie z 28 listopada 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (DzU nr 212, poz. 1336)[/link] wprowadziło w nich pewne zmiany.

[srodtytul]Stare zasady…[/srodtytul]

Według zasad obowiązujących do końca listopada ubiegłego roku kontrahent małego podatnika (inny niż mały podatnik) mógł odliczyć VAT z tej faktury w rozliczeniu za miesiąc, w którym:

- uregulował część należności na jego rzecz,

- uregulował w całości należność na jego rzecz,

- przypadał 90 dzień od dnia otrzymania towaru lub wykonania usługi, w pozostałych wypadkach.

Tak wynikało z § 12 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=173365]rozporządzenia ministra finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (DzU nr 97, poz. 970 ze zm.).[/link]

[srodtytul]…i wątpliwości[/srodtytul]

Interpretacja tego przepisu sprawiała kłopot. Przedsiębiorcy zastanawiali się, czy mogą odliczyć całość VAT z faktury VAT-MP, nawet jeśli tylko zapłacą niewielką część wynikającej z niej należności. Z literalnego brzmienia przepisu wynikało, że tak. Zgadzały się z tym niektóre organy podatkowe (np. [b]Urząd Skarbowy w Brzegu w interpretacji z 9 marca 2005 r., PP/443/IN/1a/BT/2005, i Kujawsko-Pomorski Urząd Skarbowy w interpretacji z 16 września 2006 r., ZP-II/443-129/04, o czym pisaliśmy w artykułach [link=http://www.rp.pl/artykul/56829.html]"Z faktury VAT-MP odliczymy dopiero, gdy zapłacimy"[/link] i [link=http://www.rp.pl/artykul/156152.html]"Kontrahenci muszą uważać przy rozliczeniach"[/link][/b]). Przeważał jednak pogląd, że prawo do odliczenia dotyczy jedynie tej części, która została uregulowana ([b]takie też stanowisko zajęło Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na nasze pytanie, opublikowanej w DF z 27 lipca 2006 r.[/b]).

[srodtytul]Zapłacisz złotówkę, odliczysz złotówkę[/srodtytul]

Nowe rozporządzenie – obowiązujące od 1 grudnia 2008 r. – nie pozostawia wątpliwości. W § 18 minister finansów postanowił, że podatnik może obniżyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego określoną w fakturze VAT-MP w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym uregulował część należności na rzecz małego podatnika rozliczającego VAT metodą kasową – w tej części.

To ograniczenie przestaje obowiązywać, gdy częściowa zapłata nastąpi w okresie rozliczeniowym, w którym przypada 90 dzień od dnia otrzymania towaru lub wykonania usługi. Wówczas – podobnie jak w starym stanie prawnym – możliwe jest odliczenie całości podatku naliczonego z faktury VAT-MP w rozliczeniu za ten okres.

Oczywiście uregulowanie całości należności przed upływem 90 dni od wydania towaru lub wykonania usługi też pozwala na odliczenie całości VAT naliczonego – tak jak do tej pory.

[ramka][b]Przykład[/b]

X spółka z o.o., składająca deklaracje VAT co miesiąc, 22 grudnia otrzymała od kontrahenta towar wraz z fakturą VAT-MP opiewającą na kwotę 10 tys. zł + 2200 zł VAT. Dopiero 5 stycznia uregulowała połowę należności (6100 zł). W deklaracji VAT-7 za grudzień składanej w terminie do 26 stycznia nie mogła więc odliczyć VAT naliczonego z tej faktury. Połowę VAT (1100 zł) odliczy dopiero w deklaracji za styczeń. Jeśli np. zapłaci resztę w lutym, w deklaracji za luty będzie mogła odliczyć pozostałą część VAT naliczonego. Jeśli nie ureguluje reszty należności do końca lutego, będzie mogła odliczyć pozostały VAT dopiero w deklaracji za marzec (bez względu na to, czy w tym miesiącu cokolwiek zapłaci). W marcu bowiem przypada 90 dzień od otrzymania towaru.[/ramka]

[srodtytul]Wyjątek tylko dla płacących VAT kasowo[/srodtytul]

Zasady odliczenia VAT z faktury VAT-MP określone w § 12 starego rozporządzenia miały zastosowanie wyłącznie do podatników rozliczających się z VAT co miesiąc. Nie dotyczyły małych podatników rozliczających się metodą kasową lub składających tylko kwartalne deklaracje. I to się zmieniło. Obecnie § 18 nowego rozporządzenia nie stosuje się jedynie do małych podatników rozliczających się kasowo (a więc tych, którzy sami uprawnieni są do wystawiania faktur VAT-MP). Nabywają oni prawo do odliczenia VAT naliczonego w każdej fakturze (nie tylko VAT-MP) dopiero w momencie, gdy uregulują całość należności z niej wynikającej (zgodnie z art. 86 ust. 16 ustawy o VAT).

[ramka][b]Przykład[/b]

Mały podatnik, który wybrał kasowe rozliczenie VAT, 29 grudnia otrzymał towar wraz z fakturą VAT-MP opiewającą na kwotę 10 tys. zł + 2200 zł VAT.

31 grudnia zapłacił kontrahentowi tylko 8000 zł. Resztę w połowie stycznia. Ponieważ całość należności została uregulowana dopiero w styczniu, podatnik może odliczyć 2200 zł VAT z faktury VAT-MP dopiero w deklaracji VAT-7K składanej za I kwartał 2009 r. (w terminie do 27 kwietnia).[/ramka]

[srodtytul]Zmiana u małych, którzy rozliczają się kwartalnie[/srodtytul]

Mali podatnicy, którzy nie wybrali metody kasowej a rozliczają się z VAT kwartalnie, utracili dotychczasowy przywilej niestosowania się do szczególnego momentu odliczenia VAT z faktury VAT-MP. Dotąd mieli prawo do odliczenia podatku co do zasady w rozliczeniu za kwartał, w którym otrzymali fakturę (bez względu na to, czy była to faktura VAT-MP, czy zwykła). Teraz prawo do odliczenia z faktury VAT-MP powstaje u nich w rozliczeniu za kwartał, w którym uregulowali część należności (w tej części), w całości uregulowali należność lub też przypada 90 dzień od wydania towaru/wykonania usługi. Ta zmiana jest m.in. powodem zastąpienia w treści przepisu słów „w rozliczeniu za miesiąc” słowami „w rozliczeniu za okres rozliczeniowy” (takim okresem rozliczeniowym może być odpowiednio miesiąc lub kwartał). Drugim było to, że w wyniku nowelizacji ustawy o VAT także inni podatnicy (tzn. niebędący małymi podatnikami) nabyli prawo do kwartalnego rozliczenia.

[srodtytul]Przepis przejściowy[/srodtytul]

Z tym że [b]nowe reguły rozliczenia VAT z faktur VAT-MP odnoszą się do małych podatników składających kwartalne deklaracje dopiero począwszy od rozliczenia za I kwartał 2009 r.[/b] Tak wynika z przepisu przejściowego § 40 rozporządzenia z 28 listopada 2008 r. A więc co do zasady VAT z takich faktur otrzymanych (wraz z towarem) do końca ubiegłego roku powinien być rozliczony na starych zasadach bez względu na to, czy i kiedy należności z nich wynikające zostały uregulowane. § 18 nowego rozporządzenia będzie stosowany do faktur otrzymanych od 1 stycznia 2009 r.

[ramka][b]Przykład[/b]

Mały podatnik składający kwartalne deklaracje otrzymał towar wraz z fakturą VAT-MP

30 grudnia 2008 r. Należność z tej faktury uregulował dopiero 28 stycznia. Mimo to mógł odliczyć VAT naliczony z tej faktury w rozliczeniu za ostatni kwartał 2008 r. (a więc w deklaracji VAT-7K składanej do 26 stycznia 2009 r.).

Miał bowiem prawo do obniżenia podatku należnego o naliczony w terminie określonym na podstawie art. 86 ust. 10 ustawy o VAT.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Mały podatnik składający kwartalne deklaracje otrzymał 2 lutego 2009 r. towar wraz z fakturą VAT-MP opiewającą na 10 tys. zł + 2200 zł VAT.

20 lutego zapłacił 25 proc. należności wynikającej z tej faktury (3050 zł). Załóżmy, że do końca marca nie ureguluje pozostałej kwoty. W takiej sytuacji nabył prawo do odliczenia 25 proc. VAT naliczonego (550 zł) w rozliczeniu za I kwartał 2009 r. (składanym do 27 kwietnia). Pozostałą część VAT będzie mógł odliczyć w rozliczeniu za II kwartał 2009 r. (składanym do 27 lipca) bez względu na to, czy zapłaci resztę należności, czy nie.

Według starego stanu prawnego w takiej sytuacji miałby prawo do odliczenia całości VAT z faktury VAT-MP w rozliczeniu za I kwartał.[/ramka]

[srodtytul]Faktura zaliczkowa[/srodtytul]

Na koniec dodajmy, że faktura oznaczona jako VAT-MP może być wystawiona w związku z otrzymaniem przedpłaty, zaliczki, zadatku, raty przed wydaniem towaru czy wykonaniem usługi (nie później niż siódmego dnia od jej otrzymania). W takich sytuacjach dokumentuje na ogół faktyczną wpłatę należności (choć zdarzają się też faktury zaliczkowe wystawiane przed dokonaniem wpłaty). Zastosowanie do takich faktur reguł odliczenia określonych w § 18 rozporządzenia powoduje, że prawo do odliczenia może powstać we wcześniejszym okresie rozliczeniowym, niż miało miejsce wystawienie faktury (tak będzie np., gdy kontrahent małego podatnika wpłaci zaliczkę 31 stycznia, a faktura VAT-MP ją dokumentująca zostanie wystawiona 5 lutego).

[ramka][b]Uregulować to nie tylko zapłacić[/b]

Warunkiem odliczenia VAT z faktury VAT-MP jest uregulowanie całości lub części należności na rzecz kontrahenta. Chodzi tu nie tylko o zapłatę gotówką czy przelewem, uregulowanie należności jest bowiem pojęciem szerszym. W grę wchodzi również kompensata ([b]co potwierdzają wyjaśnienia Świętokrzyskiego Urzędu Skarbowego z 27 grudnia 2004 r., RO/436/249/2004[/b]) czy świadczenie w naturze. Przy innych niż gotówkowa formach rozliczenia między kontrahentami może pojawić się wątpliwość, jaką datę przyjąć za dzień uregulowania należności. Szerzej na ten temat pisaliśmy w artykule [link=http://www.rp.pl/artykul/56168,259089_Maly_podatnik_moze_rozliczac_VAT_kasowo.html]"Mały podatnik może rozliczać VAT kasowo"[/link]. [/ramka]

[ramka][b]Tylko jeden termin odliczenia[/b]

Przedsiębiorca, który dostanie od kontrahenta zwykłą fakturę VAT, ma alternatywę. Co do zasady może wynikający z niej podatek ująć w deklaracji w rozliczeniu za miesiąc/kwartał, w którym ją otrzymał, ale jeśli z jakichś powodów tego nie zrobi, ma prawo odliczyć podatek z niej wynikający w deklaracji za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Tak wynika z art. 86 ust. 11 ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym od 1 grudnia 2008 r. Możliwość wyboru alternatywnego terminu odliczenia nie dotyczy jednak faktur VAT-MP. Ani bowiem art. 86 ust. 11 ustawy o VAT nie odwołuje się do przepisów rozporządzenia wykonawczego wprowadzających szczególny termin odliczenia faktur VAT-MP, ani § 18 tego rozporządzenia nie odsyła do wspomnianego przepisu ustawy o VAT. Jeśli zatem tak się zdarzy, że ktoś przegapi termin odliczenia podatku z faktury VAT-MP, to jedyną możliwością uwzględnienia tego podatku w rozliczeniu VAT jest korekta złożonej wcześniej deklaracji. [/ramka]