W postępowaniach o zasądzenie odszkodowania na podstawie umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkodę powstałą z ruchem tych pojazdów często pojawiają się problemy. Dotyczą one zwłaszcza tego, czy odszkodowania ustalone metodą kosztorysową obejmują kwotę VAT, gdy poszkodowany nie może obniżyć podatku należnego o podatek naliczony, a w postępowaniu likwidacyjnym nie przedstawił odpowiedniej faktury.

W razie okazania zakładowi ubezpieczeń przez osobę, której przysługuje odszkodowanie, niebędącą płatnikiem VAT, faktury za naprawę szkody komunikacyjnej zakład ubezpieczeń jest zobowiązany uwzględnić VAT w odszkodowaniu. Tak mówi art. 17a ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Większość odszkodowań z OC wypłacana jest jednak przed naprawą pojazdu. Wtedy żadnych faktur nie można jeszcze okazać. W takich sytuacjach ubezpieczyciele wypłacają odszkodowanie, ustalając jego wysokość na podstawie aktualnych cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy (tzw. metodą kosztorysową). Często nie doliczają VAT. Kończy się to sporami, które rozstrzygają sądy.

Poszkodowany może bowiem dochodzić odszkodowania uwzględniającego podatek VAT. Potwierdza to utrwalone już stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym roszczenia odszkodowawcze i odpowiadający im obowiązek naprawienia szkody powstają w chwili wyrządzenia szkody, a więc w chwili wypadku komunikacyjnego. Dla powstania odpowiedzialności ubezpieczyciela znaczenie ma zatem samo powstanie szkody, a nie jej naprawienie. To oznacza, że obowiązek naprawienia szkody nie jest uzależniony od tego, czy poszkodowany naprawił rzecz i czy w ogóle zamierzał ją naprawić.

Wysokość szkody wyznacza przewidywany koszt naprawy pojazdu obejmujący podatek VAT. Wynika to z treści art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach. Przepis ten mówi, że cena stanowi wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę, przy czym w cenie uwzględnia się VAT, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu tym podatkiem. Ponieważ cena naprawy (usługi) obejmuje VAT, a poszkodowany nie jest podatnikiem tego podatku i nie może dokonywać odpowiednich odliczeń, wysokość szkody obejmującej koszt naprawy pojazdu powinna obejmować VAT.

Art. 17a ustawy o działalności ubezpieczeniowej mógłby mieć zastosowanie tylko wtedy, gdyby ustalenie odszkodowania następowało metodą rachunkową (na podstawie poniesionych kosztów). Byłoby tak w wypadku przedłożenia ubezpieczycielowi odpowiedniej faktury przez osobę „niebędącą płatnikiem podatku od towarów i usług”. Z analizy ustawy o działalności ubezpieczeniowej wynika, że przepis ten ma charakter instrukcyjny i jest skierowany wyłącznie do ubezpieczyciela w postępowaniu likwidacyjnym. To oznacza, że w postępowaniu przed sądem powód może wykazywać wysokość szkody na zasadach ogólnych.

Potwierdził to również Sąd Najwyższy w uchwale z 17 maja 2007 r. (III CZP 150/2006). Zdaniem sądu odszkodowanie przysługujące na podstawie umowy ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę powstałą z ruchem tego pojazdu, ustalone według cen części zamiennych i usług, obejmuje kwotę VAT w zakresie, w jakim poszkodowany nie może obniżyć podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Autorka jest aplikantką radcowską w DMS Tax sp. z o.o. we Wrocławiu