Przez otrzymanie zaliczki rozumie się otrzymanie przez podatnika części należności od kontrahenta na poczet dostawy określonego dobra czy towaru.
To dość powszechnie występujące w obrocie gospodarczym zdarzenie na gruncie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawy o VAT[/link] zostało potraktowane w sposób specyficzny, gdyż samo otrzymanie przez podatnika zaliczki nie jest uznawane za czynność podlegającą samodzielnemu opodatkowaniu VAT.
Dodatkowo powszechnie się przyjmuje, że pomiędzy otrzymaniem przez podatnika tej należności a czynnością opodatkowaną (dostawą towarów lub wykonaniem usługi) musi istnieć bezpośredni związek, choć nie wynika to wprost z przepisów.
Taka konstrukcja pojęcia zaliczki ma istotne znaczenie dla praktyki podatkowej, w szczególności sytuacji, kiedy należność została otrzymana jako wynagrodzenie za czynność, która nie dochodzi do skutku.
W takim przypadku zdarzenie to nie podległa opodatkowaniu. To natomiast powoduje, że podatnik jest obowiązany skorygować podstawę opodatkowania, nawet jeśli zatrzymuje zaliczkę.
Zatrzymana zaliczka staje się faktycznie zryczałtowanym odszkodowaniem. Obowiązek podatkowy zgodnie z generalną regułą (art. 19 ust. 11 ustawy) powstaje w momencie otrzymania zaliczki przez podatnika.
W odniesieniu do zaliczki związanej z eksportem (art. 19 ust. 12 ustawy) wprowadza dodatkowy wymóg, tj. obowiązek wywozu towarów będących przedmiotem dostawy w ciągu sześciu miesięcy od dnia przyjęcia zaliczki.
Definicja zaliczki, która wiąże ją nierozerwalnie z dostawą, której dotyczy, powoduje, iż stosuje się do niej – gdy dotyczy transakcji eksportowej, stawkę VAT w wysokości 0 proc. (taką samą jak dla eksportu). Jest to stanowisko podzielane przez organy podatkowe (np. [b]interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 13 sierpnia 2009 r., IPPP2/443-623/09-2/BM[/b]), które uznają, iż zaliczki powinny być opodatkowane stawką właściwą dla czynności, której dotyczą.
W konsekwencji zaliczka otrzymana na poczet eksportu powinna być opodatkowana stawką VAT w wysokości 0 proc., jeżeli w związku z jej otrzymaniem powstanie obowiązek podatkowy.
Specyficzny warunek odnoszący się do zaliczki na poczet eksportu powoduje interesujące konsekwencje w przypadku jego niespełnienia, tj. przekroczenia terminu do wywozu towaru od daty otrzymania zaliczki (czyli podatnik „przestaje” spełniać warunek wskazany w art. 19 ust. 12 ustawy).
[wyimek] Obowiązek podatkowy powstanie w chwili otrzymania części należności przez podatnika, a nie jej zapłaty przez podmiot, na którego rzecz dokonywana jest dostawa lub świadczona usługa.[/wyimek]
Następstwem jest zniknięcie, „upadek” obowiązku podatkowego i w konsekwencji (jest to również stanowisko reprezentowane przez organy podatkowe, np. [b]interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 26 lutego 2009 r., ITPP2/443-1054/08/AF)[/b] uznanie, że obowiązek podatkowy w opisywanym przypadku nie powstał, a wykazane w deklaracjach zaliczki ze stawką 0 proc. należy skorygować do zera.
Z przyczyn konstrukcyjnych definicji zaliczki nie jest możliwa jej „zamiana” w sprzedaż krajową, co de facto prowadziłoby do zwiększenia zakresu opodatkowania podatkiem od towarów i usług, gdyż skutkowałoby jednoczesną zamianą obowiązku podatkowego od tej zaliczki w obowiązek podatkowy od sprzedaży krajowej (opodatkowanej zasadniczo 22-proc. stawką VAT).
Interesujące jest, że organy podatkowe w wydanych wiążących [b]interpretacjach prawa podatkowego (np. z 5 marca 2009 r., IPPP2-443-1843/08-3/SAP)[/b] uznają takie profiskalne stanowisko za nieprawidłowe.
[i]Autor jest doradcą podatkowym w BSJP Taylor Wessing[/i]
