Sprzedaż wierzytelności trudnych bez VAT - interpretacja podatkowa

Tak uznał dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej wydanej 26 kwietnia 2018 r. (0114-KDIP4.4012.188.2018.1.IT).

Podatnik VAT prowadzi działalność gospodarczą, która polega na świadczeniu usług kompleksowego zarządzania należnościami, w tym usług ściągania długów. W sytuacji opisanej we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik ten zakupił pakiet wierzytelności od pierwszego wierzyciela, zastrzegając, że takie transakcje mogą mieć charakter powtarzalny. Jako że dotychczasowe działania windykacyjne podejmowane przez zbywcę nie przyniosły oczekiwanego rezultatu w postaci odzyskania długu, wierzytelności będące przedmiotem transakcji stanowiły dla niego obciążenie. W istocie określono je jako „trudne", a więc takie, co do których szanse na ich odzyskanie były w ocenie zbywcy niewielkie. Okoliczność ta znalazła odzwierciedlenie w cenie sprzedaży, która była istotnie niższa niż wartość nominalna wierzytelności. Ustalona między stronami cena odzwierciedlała ich rynkową, ekonomiczną wartość.

W tej sytuacji powstało pytanie, czy tego typu transakcja podlega przepisom ustawy o VAT. Zdaniem wnioskodawcy, nawet jeżeli transakcja może być uznana za świadczenie usługi polegającej na uwolnieniu zbywcy od konieczności podejmowania dalszych działań windykacyjnych, to jednak brak zapłaty ceny przez zbywcę wierzytelności na rzecz ich nabywcy powoduje, że nie są spełnione przesłanki wynikające z przepisów prawa. Opodatkowaniu podlega bowiem – co do zasady – odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Stanowisko takie organ podatkowy uznał za słuszne, potwierdzając, że sprzedaż wierzytelności trudnych nie podlega opodatkowaniu VAT.

starszy menedżer w dziale prawnopodatkowym PwC

Zagadnienie opodatkowania usług finansowych budzi istotne wątpliwości. Dotyczą one nie tylko kwestii, jaką stawką powinno być opodatkowane dane świadczenie z katalogu usług finansowych, ale także tak podstawowego zagadnienia jak to czy dana transakcja w ogóle spełnia przesłanki uznania jej za podlegającą podatkowi od towarów i usług.

Szeroka definicja podstawowych pojęć jakimi posłużył się ustawodawca konstruując zakres podmiotowo-przedmiotowy podatku od towarów i usług powoduje, że w istocie nieliczne świadczenia będą pozostawały poza zakresem opodatkowania. Od strony przedmiotowej opodatkowaniem objęte są dostawy towarów oraz świadczenie usług. Te ostatnie czynności zostały zdefiniowane w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT jako każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów. Od strony podmiotowej ustawodawca wskazał natomiast, że podatnikami są podmioty prowadzące działalność gospodarczą, która obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców i usługodawców, bez względu na cel i rezultat prowadzonej przez nich działalności.

Taka konstrukcja powoduje, że podatnikom często umyka fakt, iż ustawodawca w przepisach o VAT zakreślił zakres przedmiotowo-podmiotowy przy pomocy dalszych przesłanek. Analizując pojęcia, którymi posłużył się ustawodawca, takie jak: działalność gospodarcza, transakcja, świadczenie, usługa, usługodawca, czy odpłatność, można wskazać, że aby uznać dane zdarzenie faktyczne lub czynność prawną za podlegającą opodatkowaniu, musi mieć ono określone cechy.

Przede wszystkim muszą w nim uczestniczyć dwie strony. W przypadku usług będzie to usługodawca i usługobiorca. Świadczenie dla „samego siebie" nie podlega zakresowi podatku od towarów i usług (por. orzeczenie TSUE z 23 marca 2006 r. w sprawie C-210/04 FCE Bank). Po drugie, konieczne jest zidentyfikowanie świadczenia, tj. wyraźnej i bezpośredniej korzyści, stanowiącej przedmiot zachowania podmiotu opodatkowania jakim jest usługodawca, a której beneficjentem jest usługobiorca. Wreszcie musi być możliwość zidentyfikowania odpłatności, tj. świadczenia wzajemnego, którego beneficjentem jest usługodawca. Co do zasady będzie to strumień pieniężny lub świadczenie wzajemne, którego wartość może być wyrażona w formie pieniężnej.

Brak któregokolwiek z tych elementów powoduje, że nie są spełnione przesłanki pozwalające na uznanie danego stanu faktycznego za podlegający zakresowi VAT (por. wyrok TSUE z 29 października 2009 r. w sprawie C-246/08 Komisja przeciwko Finlandii oraz wyrok z 29 lipca 2010 r. w sprawie C-40/09 Astra Zeneca UK i przytoczone tam orzecznictwo).

Zagadnienie sprzedaży wierzytelności trudnych było przedmiotem rozstrzygnięcia TSUE w wyroku wydanym 27 października 2011 r. w sprawie C-93/10 GFKL Financial Service AG. W orzeczeniu tym Trybunał wskazał, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usług w rozumieniu przepisów o podatku od wartości dodanej przez wzgląd na brak wynagrodzenia. W szczególności – jak wskazał rzecznik generalny N. Jääskinen w sprawie GFKL – za wynagrodzenie nie może być uznana różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną za ich nabycie. Kwota ta odzwierciedla bowiem wartość rynkową przenoszonych aktywów, uwzględniającą wiele czynników związanych z możliwością realnego odzyskania należności od dłużników. Nie ma ona zatem bezpośredniego związku z usługą, którą świadczy GFKL.

Związku takiego nie ma także w sytuacji, w której nabywca wierzytelności zrealizuje potencjalny zysk w efekcie podjęcia dalszych działań windykacyjnych, chociażby przez wzgląd na jego niepewność w momencie sprzedaży, dyskwalifikującą go jako podstawa opodatkowania.

Rozstrzygając zagadnienie będące przedmiotem komentowanej interpretacji, analogicznie do wyżej wskazanego wyroku TSUE, dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej jak się wydaje słusznie wskazał, że co prawda w takiej transakcji można zidentyfikować świadczenie podmiotu nabywającego wierzytelności (polegające na uwolnieniu zbywcy od ciężaru ich dochodzenia), jednak brak odpłatności powoduje, że takie świadczenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.