Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Podkreślmy od razu, że art. 23 nie wskazuje, iż wydatki związane z edukacją i podnoszeniem wiedzy nie mogą być kosztem podatkowym.

Czy nauka ma związek z przychodem

Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 17 listopada 2015 r. (ITPB4/4511-406/15/MP) wyjaśnił, że dla stwierdzenia, czy wydatki poniesione w związku z odbywaniem studiów mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, istotne jest ustalenie czy takie wydatki:

- są związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, zdobywaniem wiedzy i umiejętności, które są potrzebne w prowadzonej działalności gospodarczej i które mają z nią związek,

- służą tylko podnoszeniu ogólnego poziomu wiedzy i wykształcenia niezwiązanego z działalnością, a więc które co do zasady mają charakter osobisty.

Zdaniem organu podatkowego za koszty uzyskania przychodu można więc uznać uzasadnione racjonalnie i gospodarczo wydatki na kształcenie, których celem jest nabycie uprawnień, umiejętności i wiedzy bezpośrednio związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej. W sytuacji gdy wiedza i doświadczenie nabyte w trakcie studiów będą wykorzystywane przez przedsiębiorcę do prowadzenia działalności gospodarczej w specjalistycznej branży wymagającej stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a kierunek studiów ma bezpośredni związek z prowadzoną działalnością, to należy uznać, że wydatki związane z dokształcaniem mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej.

Taki sam wniosek wypływa również z pisma Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 14 stycznia 2015 r. (IBPBI/1/ 415-1249/14/WRz). Organ podatkowy potwierdził w nim, że jeżeli w istocie studia podyplomowe są związane z zakresem prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej, a zdobyta wiedza poprzez świadczenie nowych usług bądź świadczenie usług na wyższym poziomie ma lub będzie miała odzwierciedlenie w powstaniu lub wzroście przychodu albo wpłynie na zachowanie lub zabezpieczenie tego źródła przychodu, to czesne ponoszone w związku z podjęciem nauki na studiach podyplomowych może co do zasady stanowić koszty uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej pod warunkiem należytego udokumentowania.

Książki i dojazdy

Kosztem uzyskania przychodu mogą być nie tylko wydatki na czesne i opłaty za udział w zajęciach. Odliczyć można również koszty dodatkowe. Do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej mogą zostać zaliczone również faktycznie poniesione wydatki niezbędne do ukończenia studiów, tj. opłaty semestralne, opłata rekrutacyjna, opłata za świadectwo, wydatki związane z dojazdem, noclegami i zakupem materiałów naukowych oraz inne koszty związane ze studiami. Teza ta znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach podatkowych. Tytułem przykładu można wskazać chociażby interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 27 czerwca 2012 r. (IBPBI/1/415-360/12/ZK).

Ważny jest termin

Istotną kwestią podnoszoną przez organy podatkowe jest również czas, w którym przedsiębiorca decyduje się na naukę. Jak bowiem wynika z interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 4 grudnia 2014 r. (IBPBI/1/415-1045/14/WRz), mimo iż podatnik przed rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej poniósł pewne wydatki związane z edukacją, to nie może ich zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej. Skoro wydatki zostały poniesione przed rozpoczęciem prowadzenia firmy, to brak jest związku przyczynowo-skutkowego między ich poniesieniem a uzyskiwaniem przychodów z działalności gospodarczej prowadzonej w późniejszym okresie.

Trzeba wykazać związek przyczynowy

Jak wynika z interpretacji podatkowych, to na podatniku spoczywa ciężar wykazania związku przyczynowego pomiędzy ponoszonymi wydatkami a osiąganymi przychodami oraz okoliczności, że ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wysokość osiągniętych przychodów, bądź na zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów. Wykazanie takiego związku jest warunkiem koniecznym dla uznania danego wydatku za koszt uzyskania przychodu. Jeśli podatnik nie wykaże związku lub nie przedstawi rzeczowych argumentów wskazujących na celowość wydatków poniesionych na studia z punktu widzenia zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, to wydatki te nie mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów. Podkreślmy, że zasadność zaliczenia wskazanych we wniosku wydatków do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej może zostać zweryfikowana w toku ewentualnego postępowania podatkowego prowadzonego przez uprawniony organ podatkowy.

Zasada ta może mieć istotne znaczenie zwłaszcza przy rozliczaniu kosztów związanych z edukacją. Organy podatkowe mogą bowiem doszukiwać się w kosztach nauki wydatków o charakterze osobistym. W ewentualnych sporach z organami podatkowymi ważne będzie zatem uzasadnienie celu ponoszonych wydatków. Czasami nawet, wydawać by się mogło, takie samo pytanie zadane organom podatkowym może prowadzić do skrajnie różnych odpowiedzi.

Przykład

Podatniczka, lekarka, prowadząca prywatny gabinet lekarski, chcąc poszerzyć zakres swoich usług, zdecydowała się na obsługę pacjentów niemówiących po polsku. W tym celu rozpoczęła naukę angielskiego. Organ podatkowy nie pozwolił jej jednak zaliczyć wydatków na kurs językowy do kosztów podatkowych. Uznał, że jest to wydatek o charakterze osobistym (interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 16 kwietnia 2013 r., ITPB1/415-191/13/MW).

Przykład

Podatnik świadczący usługi transportu m.in. na terenie Francji mógł bez problemu odliczyć od dochodu wydatki związane z nauką francuskiego. Organ podatkowy uznał, że umiejętność bezpośredniego komunikowania się w języku zleceniodawcy jest niezbędna, aby przedsiębiorca dalej mógł rozwijać z nim współpracę i zdobywać nowe zlecenia (interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 15 stycznia 2016 r., IPPB1/4511-1350/15-4/AM).

Autor jest ekspertem podatkowym, doktorantem w Instytucie Nauk Prawnych PAN

podstawa prawna: art. 22 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U z 2016 r., poz. 2032 ze zm.)