Taka jest konkluzja wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie węgierskiej spółki Humda.

– Na to orzeczenie powinni zwrócić uwagę także polscy podatnicy. Tym bardziej że nasze przepisy są podobne do węgierskich – podkreśla Zbigniew Marczyk, radca prawny, counsel w kancelarii Hogan Lovells.

Węgierska spółka dostała od kontrahenta dziewięć faktur dokumentujących usługi. Zostały opodatkowane. Spółka opłaciła faktury, a kontrahent odprowadził VAT do urzędu. Podczas kontroli węgierski fiskus stwierdził jednak, że podatek został błędnie rozliczony. Usługi dotyczyły nieruchomości znajdującej się we Włoszech, więc VAT nie był należny na Węgrzech.

Spółka nie wystąpiła z roszczeniem do kontrahenta. Toczy się bowiem wobec niego postępowanie likwidacyjne i zdaniem syndyka nie ma szans na odzyskanie nadpłaconej kwoty. Wystąpiła natomiast do fiskusa z wnioskiem o zwrot omyłkowo wykazanego podatku. Skarbówka jednak odmówiła.

Sprawa trafiła do węgierskiego sądu, który zapytał Trybunał Sprawiedliwości UE, czy spółka powinna mieć możliwość odzyskania podatku.

Trybunał przede wszystkim podkreślił, że zasada neutralności VAT jest przestrzegana w ten sposób, iż dostawca usług, który błędnie wpłacił podatek do urzędu, może żądać jego zwrotu, a ich odbiorca wnieść przeciwko dostawcy powództwo cywilne o zwrot nienależnego świadczenia.

– Taka praktyka jest też w Polsce. Jeżeli sprzedawca bezpodstawnie naliczył VAT, powinien skorygować faktury i wystąpić do skarbówki o jego zwrot. Następnie oddać go kupującemu, który ma wobec niego roszczenie na drodze postępowania cywilnego – tłumaczy Zbigniew Marczyk.

Co jednak zrobić, gdy sprzedawca jest niewypłacalny i nie da się odzyskać od niego podatku?

– Zasada neutralności VAT wymaga, aby państwa członkowskie przewidziały instrumenty niezbędne odbiorcy do odzyskania podatku, w szczególności poprzez skierowanie wniosku o zwrot bezpośrednio do skarbówki – stwierdził Trybunał. Podkreślił, że potrzebne są do tego odpowiednie środki proceduralne.

– W polskich przepisach nie ma takich środków. Jeśli jednak firma znajdzie się w podobnej sytuacji i nie będzie mogła odzyskać VAT od sprzedawcy np. dlatego, że już nie istnieje, powinna mieć prawo do powołania się na ten wyrok, występując o zwrot do urzędu skarbowego – mówi Zbigniew Marczyk.

TSUE podkreślił też, że jeśli fiskus nie odda podatku w rozsądnym terminie i przedsiębiorca poniósł, z powodu niedostępności tej kwoty, szkodę finansową, skarbówka powinna wypłacić mu odsetki. Unijny sąd zastrzegł jednak, że zwrot z urzędu powinien być możliwy tylko wtedy, gdy stronom transakcji nie da się zarzucić oszustwa bądź nadużycia prawa.

Sygnatura akt: C-397/21