Mam udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Zamierzam je oddać jako darowiznę komuś z członków rodziny albo osobie trzeciej. Jakie obowiązki wobec urzędu skarbowego będzie miała obdarowana osoba?

– pyta czytelnik.

Przez umowę darowizny rozumie się zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku (art. 888 § 1 kodeksu cywilnego). Istotą darowizny będącej czynnością nieodpłatną (w tym darowizny udziałów w spółce) jest zatem brak ekwiwalentu w postaci świadczenia wzajemnego.

Tylko na rzecz osób fizycznych

Podatkowi od spadków ?i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pod tytułem darmym (art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Podatkowi temu podlega również nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Obowiązek podatkowy ciąży na obdarowanym. W sytuacji opisanej w pytaniu będzie to osoba fizyczna otrzymująca nieodpłatnie udziały w spółce. Osoba taka (obdarowany) jest obowiązana złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (zeznanie SD-3). Nie dotyczy to sytuacji, w których podatek jest pobierany przez płatnika (np. w przypadku darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego płatnikiem podatku jest notariusz).

Darowizna na rzecz spółki kapitałowej nie podlega podatkowi  od spadków i darowizn

Podatkowi od spadków i darowizn podlega darowizna udziałów na rzecz osób fizycznych. Natomiast gdy obdarowanym jest przykładowo spółka kapitałowa, darowizna udziałów na jej rzecz nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. Podatkowi temu nie podlega również nabycie własności praw majątkowych (udziałów) podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca (obdarowany), ani też darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Polski. Nawet jeśli przedmiotem darowizny będą udziały w polskiej spółce, ?a darczyńca i obdarowany nie będą obywatelami polskimi i nie będą mieli miejsca stałego pobytu na terytorium Polski, to taka darowizna nie będzie podlegała w Polsce opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Przykład

Obywatel Włoch, zamieszkały na stałe poza granicami Polski, daruje udziały w polskiej spółce obywatelowi Francji, również zamieszkałemu na stałe poza granicami Polski. Darowizna ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków ?i darowizn w Polsce.

A co w przypadku darowizny udziałów w ramach najbliższej rodziny?

W tym zakresie ustawodawca zwolnił od podatku m.in. nabycie własności praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma ?i macochę (tzw. zerowa grupa podatkowa), pod warunkiem że zgłoszą oni nabycie udziałów właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Uwaga! Nie ma obowiązku zgłoszenia nieodpłatnego nabycia udziałów, gdy następuje ono na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Nie ma również obowiązku zgłoszenia, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby ?w okresie pięciu lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy ?i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty wolnej od podatku przewidzianej dla osób ?z I grupy podatkowej.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje bowiem kwoty wolne od podatku. Limity zwolnień wynoszą odpowiednio:

- ?9 637 zł – dla osób z I grupy podatkowej,

- 7 276 zł dla osób z II grupy podatkowej,

-  ?4 902 zł dla pozostałych osób.

Przykład

Darowizna udziałów o wartości 5000 zł przekazana przez ojca na rzecz córki nie podlega opodatkowaniu. Jej wartość mieści się w kwocie wolnej ?(przy dodatkowym założeniu, że w okresie ostatnich pięciu lat suma nabyć pomiędzy tymi dwiema osobami nie przekroczyła kwoty wolnej). Podatek nie wystąpi także ?w sytuacji, gdy wartość darowanych udziałów na rzecz córki będzie wynosiła np. ?100 000 zł. Aby jednak zachować prawo do zwolnienia przy takiej wartości udziałów, córka będzie musiała złożyć w ustawowym terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego deklarację (SD-Z2).

Wyłączone z PIT...

Darowizna udziałów nie skutkuje po stronie obdarowanego powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu PIT. Udziały w kapitale spółki są przysługującymi udziałowcowi prawami majątkowymi, z którymi związane są określone prawa korporacyjne w stosunkach pomiędzy udziałowcem a spółką. Darowizna udziałów podlega przepisom o podatku od spadków i darowizn. Tym samym, zgodnie z art. 2 ust. 1 ?pkt 3 ustawy o PIT, przychody osiągnięte w związku z otrzymaniem darowizny udziałów w spółce kapitałowej z siedzibą na terytorium Polski nie podlegają opodatkowaniu. Nieistotne jest przy tym, czy otrzymana przez podatnika darowizna zostanie opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn, czy też będzie korzystać ze zwolnienia z opodatkowania tym podatkiem.

... i PCC

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o PCC). Jak podkreśla się w doktrynie prawa, długiem w  przypadku darowizny są wszystkie pieniężne roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem darowizny, włączając w to roszczenia obdarowanego w związku ?z jego nakładami na przedmiot darowizny. Z kolei ciężarem jest inne od długu obciążenie nabytej rzeczy lub prawa, które  zmniejsza wartość rynkową tej rzeczy lub prawa. W literaturze przedmiotu podkreśla się ponadto, że podatek od czynności cywilnoprawnych pobierany jest wyłącznie od tych długów i ciężarów oraz niektórych zobowiązań, które osoba obdarowana osobiście świadczy na rzecz darczyńcy lub osób trzecich. Przepis ten dotyczy długów i ciężarów oraz zobowiązań przejętych przez obdarowanego, co prowadzi do tego, że obdarowany jest obowiązany osobiście świadczyć na rzecz zbywcy lub osób trzecich, ewentualnie – jak np. w przypadku służebności – obowiązek obdarowanego ogranicza się do znoszenia cudzego prawa. Obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych dotyczy więc tylko sytuacji, kiedy darczyńca posiada zobowiązania lub długi osobiste. Tym samym darowizna udziałów w spółce, niezwiązana z przejęciem długów i ciężarów, nie będzie czynnością opodatkowaną podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

—Anna Kiersnowska-Drzewiecka doradca podatkowy, ?kierownik departamentu podatków bezpośrednich ?w ECDDP Sp. z o.o.