Spółka prowadzi na terenie zakładu kantynę (restaurację pracowniczą) przeznaczoną dla pracowników firmy. Prowadzenie restauracji zleciła wyspecjalizowanemu podmiotowi zewnętrznemu, któremu płaci miesięczne wynagrodzenie, określone ?w sposób ryczałtowy, natomiast pracownicy mają możliwość zakupu posiłków po niższych cenach.

Spółka udostępnia pracownikom karty, z których mogą korzystać, płacąc w kantynie. Kwota, na którą zrealizowano płatność za pomocą karty, potrącana jest z wynagrodzenia danego pracownika. Ponadto pracownicy mogą płacić za posiłki gotówką. Spółka nie jest w stanie zidentyfikować pracowników korzystających z kantyny, gdyż nie prowadzi w tym celu żadnej ewidencji. Ponadto, z kantyny mogą również korzystać osoby niezatrudnione w spółce (np. goście i pracownicy innych firm znajdujących się w tym samym budynku), które mają możliwość zakupu posiłków w takich cenach jak pracownicy spółki.

Czy wydatki ponoszone przez spółkę na działanie restauracji pracowniczej powinny zostać potraktowane jako nieodpłatne świadczenie na rzecz pracowników i doliczone do ich przychodu? – pyta czytelniczka.

Dotychczasowa linia orzecznicza, zaprezentowana m.in. w uchwałach NSA (z 20 maja ?2010 r., II FPS 1/10 oraz z 24 października 2011 r., II FPS 7/10) dotyczących uznania wykupionych przez pracodawcę pakietów medycznych za świadczenie nieodpłatne podlegające opodatkowaniu, powodowała, że zdaniem organów podatkowych opodatkowaniu podlegała każda potencjalna korzyść, jaką pracownik mógł otrzymać. Idąc takim tokiem rozumowania, wydatki ponoszone na działanie kantyny powinny zostać potraktowane przez spółkę jako nieodpłatne świadczenie na rzecz pracowników i doliczone do ich przychodu.

Po pierwsze: otrzymane

Jak jednak słusznie zauważył Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 lipca 2014 r. ?(K 7/13), opodatkowania pakietów świadczeń medycznych nie można odnosić do wszelkich innych świadczeń pracowniczych, z pominięciem ich specyfiki i odrębnego charakteru. Przede wszystkim, w powołanym wyroku Trybunał podkreślił, że świadczenia w naturze ?i inne nieodpłatne świadczenia mogą być przychodem wyłącznie po warunkiem, że są otrzymane.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że spółka nie posiada informacji, czy wszyscy pracownicy korzystają z udostępnionej do ich dyspozycji restauracji. W konsekwencji nie jest w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy każdy z nich otrzymuje nieodpłatne świadczenie z tytułu zakupu posiłków po niższych cenach.

Po drugie: realne przysporzenie

Zdaniem TK kryterium wyróżnienia nieodpłatnych świadczeń będących przychodem pracownika musi być obiektywna ocena, czy świadczenie leżało w jego interesie, tj. czy stanowi realne przysporzenie majątkowe. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że aby świadczenia przekazywane nieodpłatnie pracownikowi mogły podlegać opodatkowaniu PIT, muszą prowadzić do pojawienia się po jego stronie dochodu – zwiększenia aktywów albo zaoszczędzenia wydatków. W omawianej sytuacji do zaoszczędzenia wydatków po stronie pracownika dochodzi w chwili zakupu posiłku po niższej cenie.

Nie sposób natomiast uznać, że w stosunku do pracowników niekorzystających z kantyny samo jej działanie i pozostawienie do ich dyspozycji posiłków po niższej cenie prowadzi do pojawienia się po ich stronie dochodu czy do zaoszczędzenia przez nich wydatków. Ustalenie, czy dane świadczenie rzeczywiście prowadziło do zaoszczędzenia wydatków, zależy bowiem od tego, czy pracownik skorzystał ?z niego dobrowolnie. Zgoda pracownika na skorzystanie ze świadczenia wyraża zdaniem TK ocenę pracownika, że świadczenie to jest ?z punktu widzenia jego sytuacji zawodowej, życiowej i rodzinnej celowe i przydatne, tj. że w braku takiego świadczenia pracownik musiałby ponieść na nie wydatek.

Pozostawienie do dyspozycji ?nie wystarczy

W konsekwencji należy uznać, że skoro część pracowników nie korzysta z prowadzonej przez spółkę restauracji pracowniczej, to świadczenie to nie prowadzi do zaoszczędzenia przez nich wydatków. Co więcej, nie można pracownikom przypisać dochodu tylko z tego tytułu, że korzystanie z kantyny zostało pozostawione do ich dyspozycji.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił bowiem, że świadczenia w naturze i inne nieodpłatne świadczenia mogą być przychodem wyłącznie pod warunkiem, że są otrzymane. Zdaniem TK, w przypadku świadczeń w naturze nie wystarczy więc możliwość (wizja) uzyskania takiego świadczenia. Natomiast w odniesieniu do pieniędzy i wartości pieniężnych wystarczy, aby były pozostawione do dyspozycji.

Indywidualnie przypisane

Warto dodać, że zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nieodpłatne świadczenia mogą być uznane za przychód, jeżeli płynąca z nich korzyść jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów). Przesłanka ta ewidentnie eliminuje możliwość doliczenia opisanych świadczeń do dochodu pracowników, jako że restauracja pracownicza, o której jest mowa w pytaniu, nie jest dostępna wyłącznie dla pracowników, ale również dla osób z zewnątrz. Co więcej, osoby te mogą kupować posiłki po takich samych cenach jak pracownicy spółki. W konsekwencji korzyść ?w postaci obniżenia cen w kantynie jest dostępna dla wszystkich podmiotów.

Podsumowując, w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca br. równowartość wynagrodzenia płaconego przez spółkę z tytułu działalności restauracji pracowniczej nie jest dla jej pracowników przychodem z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Nie spełnia bowiem przesłanek pozwalających zdaniem Trybunału Konstytucyjnego na uznanie takiego nieodpłatnego świadczenia za przychód ?w rozumieniu art. 12 ust. 1 i art. 11 ust. 1 ustawy o PIT.

—Laura Strzemiecka, starsza konsultantka podatkowa ?w TBA Consulting