W toczącym się postępowaniu podatkowym strona ma prawo ustanowić pełnomocnika, którym może zostać wyłącznie osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych. Pełnomocnik nie może działać za podatnika tylko wtedy, gdy charakter czynności nie wymaga osobistego działania strony (art. 136 i 137 ordynacji podatkowej; dalej o.p.).

Tylko osoba fizyczna

Zwrot „pełna zdolność do czynności prawnych" to konstrukcja istniejąca w prawie cywilnym. Poprzez ogólną zdolność do czynności prawnych rozumie się bowiem zdolność (możność) do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych, np. zdolność zawierania umowy najmu czy zlecenia. Z kolei „pełną" zdolność do czynności prawnych, stosownie do art. 11 kodeksu cywilnego, osoba fizyczna nabywa (osiąga) z chwilą uzyskania pełnoletności (ewentualnie także małoletni poprzez zawarcie małżeństwa za zgodą sądu).

Pełnomocnikiem strony ?w postępowaniu podatkowym nie może więc być osoba prawna, np. spółka z o.o., spółka akcyjna, stowarzyszenie, partia polityczna czy fundacja.

Przykład

Igor Nowakowski udzielił pełnomocnictwa ogólnego do reprezentowania go w toczącym się przed Naczelnikiem Urzędu Skarbowego w Olkuszu postępowaniu podatkowym dotyczącym określenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług za grudzień 2013 r. Jako osobę upoważnioną do działania w jego imieniu wskazał Kancelarię Podatkową Gryf sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie przy ul. Nowowiejskiej 2/45. Spółka z o.o. nie może być jednak pełnomocnikiem. W tym przypadku należało wskazać, że pełnomocnikiem jest Jarosław Malinowski – doradca podatkowy z Kancelarii Podatkowej Gryf sp. z o.o.

Skutki bezpośrednio dla strony

Strona może ustanowić pełnomocnika zawsze, niezależnie od przyczyny. Może stwierdzić, że np. nie zna na sprawach podatkowych albo że wyjeżdża nagle i chce, aby ktoś czuwał nad jej sprawą w organie podatkowym. Przy czym złożenie pełnomocnictwa w postępowaniu podatkowym jest wyrazem woli występowania w danym postępowaniu (wyrok NSA w Warszawie z 10 sierpnia 2011 r., II FSK 429/10).

Ustanowienie pełnomocnika może nastąpić:

- ?na piśmie lub

- ?ustnie do protokołu.

Cofnięcie pełnomocnictwa również powinno nastąpić ?w formie pisemnej (wyrok WSA w Warszawie z 29 września ?2004 r., III SA 1647/03).

Ustanowienie pełnomocnika ma istotne znaczenie, ponieważ czynność dokonana przez niego w granicach umocowania wywołuje skutki prawne bezpośrednio dla reprezentowanego. W postępowaniu podatkowym pełnomocnictwo musi być udzielone wprost i nie może być domniemane (wyrok WSA w Lublinie z 19 października 2012 r., I SA/Lu 459/12).

W jakim zakresie

Zakres działania pełnomocnika powinien wynikać z treści udzielonego pełnomocnictwa. Dlatego wyróżniamy:

- ?pełnomocnictwo ogólne, tzn. uprawnienie do działania we wszelkich czynnościach, do których ma uprawnienie reprezentowany,

- ?pełnomocnictwo szczególne, tzn. uprawnienie do dokonania stricte określonych czynności, szczegółowo wskazanych w pełnomocnictwie.

Przykład

Ksawery Dąbrowski udzielił pełnomocnictwa do występowania w jego imieniu przed Naczelnikiem Urzędu Skarbowego w Suwałkach. Jako pełnomocnika wskazał radcę prawnego Krystiana Nowaka ?z Kancelarii Radców Prawnych Legal-pol, przy czym pełnomocnictwo dotyczy wszelkich czynności przed organem podatkowym ?w postępowaniu, jakie toczy się ?w sprawie rozliczeń w podatku od towarów i usług za okres styczeń–kwiecień 2013 r. (sprawa o sygnaturze XXX). Odwołanie pełnomocnictwa nastąpi w formie pisemnej.

W przypadku ustanowienia pełnomocnika to on jest „na pierwszej linii" w kontaktach ?z organem podatkowym. Ustanawiając pełnomocnika, warto zatem wpisać w zakres pełnomocnictwa jak najwięcej szczegółowych informacji, co pozwoli uniknąć w przyszłości niejasności i opóźnienia w załatwieniu sprawy. Organ podatkowy powinien posiadać pełne informacje co do zakresu pełnomocnictwa, co spowoduje, że nie będzie miał wątpliwości odnośnie do zakresu podmiotowo-przedmiotowego pełnomocnictwa.

Kolejne dokumenty

Zgodnie z orzecznictwem sądowo-administracyjnym pełnomocnik może złożyć dokument pełnomocnictwa do akt jednej z kilku spraw, jakie się toczą przed tym samym organem podatkowym. Chodzi tu nie tylko o dokument pełnomocnictwa szczegółowego, ale również o dokument pełnomocnictwa ogólnego. Nie zwalnia to jednak pełnomocnika z obowiązku dołączenia oryginału lub poświadczonej kopii pełnomocnictwa do akt takiej kolejnej sprawy (wyrok NSA z 24 października 2007 r., II FSK 1217/06).

17 zł opłaty skarbowej

Złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa podlega opłacie skarbowej w kwocie 17 zł (art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej, przy czym organem podatkowym właściwym w sprawach tej opłaty jest wójt, burmistrz, prezydent miasta (organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce złożenia dokumentu).

Przykład

Radca prawny prowadzi sprawę klienta przed Naczelnikiem Urzędu Skarbowego Warszawa-Mokotów. Opłatę od pełnomocnictwa uiszcza zatem na rachunek bankowy prezydenta miasta stołecznego Warszawa.

Dopiero skuteczne złożenie pełnomocnictwa do akt sprawy (wraz z potwierdzeniem uiszczenia stosownej opłaty skarbowej) powoduje, że organ podatkowy ma obowiązek doręczać pisma temu pełnomocnikowi (wyrok NSA w Warszawie z 20 grudnia 2012 r., ?II FSK 2125/11).

Obowiązki mogą być przekazane

Ustanowienie pełnomocnika nie oznacza, że nie można ustanowić pełnomocnika substytucyjnego, tzn. pełnomocnik ustanowiony przez stronę ustanawia kolejnego pełnomocnika, który staje się pełnomocnikiem pierwotnego mocodawcy. Jest to dopuszczalne, jeśli w pełnomocnictwie nie wprowadzono klauzuli zakazującej takiego pełnomocnictwa substytucyjnego.

Przykład

Urszula Dąbrowska otrzymała decyzję naczelnika Urzędu Skarbowego w Bydgoszczy. Chciałaby złożyć odwołanie, ?więc ustanowiła pełnomocnika, Magdalenę Kalinowską, radcę prawnego w Kancelarii Lex-pol ?z Warszawy, której ?zleciła prowadzenie sprawy. ?W pełnomocnictwie znajduje ?się klauzula, w której ?pani Urszula wyraża zgodę na ustanowienie pełnomocnika substytucyjnego.

Dlatego radca prawny Magdalena Kalinowska mógł zlecić poprowadzenie tej sprawy aplikantowi radcowskiemu – Gabrielowi Poprawnemu.

Takie ustanowienie pełnomocnika substytucyjnego może zostać zamieszczone ?w tym samym dokumencie ?co pierwotne pełnomocnictwo ?(w takim przypadku opłata skarbowa wyniesie 2 x 17 zł ?= 34 zł), a może też zostać przekazane do organu podatkowego w kolejnym piśmie.

Właściwy do spraw doręczeń

Ustanowienie pełnomocnictwa ma istotne znaczenie, ponieważ – co do zasady – pisma doręcza się stronie, ale jeśli ustanowiła pełnomocnika, to pisma doręcza się temu pełnomocnikowi. Strona może również ustanowić kilku pełnomocników, przy czym w takim przypadku wyznacza jednego z nich jako właściwego do doręczeń. Jeśli zaś strona nie wyznaczyła pełnomocnika właściwego do doręczeń, ?to organ podatkowy doręcza pismo jednemu z pełnomocników wybranemu przez siebie.

Przykład

W Urzędzie Skarbowym ?w Nowym Sączu toczy się postępowanie w sprawie określenia zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług za okres październik–grudzień ?2013 roku w stosunku do firmy L-pol sp. z o.o. z siedzibą ?w Nowym Sączu. Firma ta jest reprezentowana przez prezesa zarządu Janinę Malinowską. Pani prezes udzieliła pełnomocnictwa ogólnego do reprezentowania spółki radcy prawnemu Barbarze Kowalskiej. Organ podatkowy wydał postanowienie o zapoz-?naniu się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Postanowienie to zostało doręczone prezesowi spółki.

W takim przypadku pismo należało doręczyć ustanowionemu pełnomocnikowi jako osobie uprawnionej do reprezentowania spółki.