Podatnik, który nie zapłacił za nabyte towary bądź usługi, musi zmniejszyć wartość kosztów uzyskania przychodów. Wynika to z art. 24d ust. 1 ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem podatnik, który zaliczył do kosztów uzyskania przychodów kwotę wynikającą z faktury (rachunku), a jeżeli nie istniał obowiązek wystawienia faktury (rachunku), to kwotę wynikającą z umowy albo innego dokumentu, i nie uregulował tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, jest obowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów ?o kwotę wynikającą z tych dokumentów. Przy czym stosownie do art. 24d ust. 2 ustawy o PIT, jeżeli ustalony został dłuższy niż 60-dniowy termin płatności, to koszty podatkowe należy zmniejszyć z upływem 90 dni, ale – co szczególnie istotne – liczonych od dnia zaliczenia wydatku do kosztów, oczywiście jeśli faktura nie została wcześniej uregulowana.

Regulacje te wzbudzają kilka wątpliwości praktycznych. Pierwsza odnosi się do sytuacji, w której płatność rozkładana jest na raty, czego przykładem może być nabycie polisy ubezpieczeniowej lub decyzja w zakresie wymiaru podatku od nieruchomości, który przez podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów (pkpir) zaliczany jest zazwyczaj w ciężar kosztów podatkowych w dacie  wydania decyzji.

Ministerstwo Finansów w piśmie z 27 marca 2013 r. stanęło na stanowisku, że art. 24d ustawy o PIT nie stosuje się ?w stosunku do podatku od nieruchomości. Inaczej jest ?w odniesieniu do wierzytelności wynikających z umów cywilnoprawnych (np. polisy ubezpieczeniowej płatnej ?w dwóch ratach), na co wskazała Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 24 grudnia ?2013 r. (ILPB1/415-1099/13-2/AP). Tutaj, pomimo że płatność ma charakter ratalny, podatnik prowadzący pkpir, który pierwotnie zaliczył całą wartość polisy w koszty, musi zmniejszyć wartość kosztów proporcjonalnie do kwoty niezapłaconej (raty), stosując przykładowo do raty polisy, której płatność przypada za pół roku,  regulacje właściwe dla wierzytelności, w stosunku do których ustalono dłuższy niż 60-dniowy termin płatności.

Druga wymagająca przeanalizowania kwestia to przypadek, gdy w określonym okresie rozliczeniowym podatnik nie poniósł kosztów bądź ich wartość jest mniejsza od kwoty, o którą powinny zostać zmniejszone. W tej sytuacji podatnik, zgodnie z art. 24d ust. 5 ustawy o PIT, obowiązany jest do zwiększenia przychodów o kwotę, o którą nie zostały zmniejszone koszty uzyskania przychodów.

W związku z omawianą regulacją powstaje również pytanie odnoszące się do technicznego sposobu zmniejszenia kosztów przez podatników prowadzących pkpir. Podatnik obowiązany do zmniejszenia kosztów powinien przeprowadzić tę operację w miesiącu, ?w którym upływa termin określony w powołanych przepisach. Zasada ta ma zastosowanie zarówno do podatników rozliczających się w miesięcznych, jak i w kwartalnych okresach rozliczeniowych. Przepisy rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia pkpir przewidują tu jednak pewne udogodnienie. Dopuszczają bowiem możliwość ujęcia zapisu zmniejszającego wysokość kosztów (zwiększającego przychody) na koniec miesiąca na podstawie danych wynikających z miesięcznych zestawień dokumentów zmniejszenia kosztów (§ 26a ust. 2 i 3 rozporządzenia).

Podobne reguły stosowane są również w procedurze odwrotnej, tj. w przypadku zwiększania kosztów w sytuacji, gdy po ich uprzednim zmniejszeniu podatnik uregulował należność, w wyniku czego ma prawo do zwiększenia kosztów uzyskania przychodów o wartość uprzedniego zmniejszenia.

Autor jest doradcą podatkowym