Alfa sp. z o.o. posiada wierzytelność w kwocie 24 600 zł, w tym kwota netto 20 000 zł i VAT: 4 600 zł, wobec Omega sp. o.o. z tytułu sprzedanych w listopadzie 2013 r. towarów. W maju 2014 r. upłynie 150 dni od upływu terminy wynikającego z faktury dokumentującej dostawę towarów przez spółkę Alfa na rzecz spółki Omega. Spółki są powiązane kapitałowo (udziałowcem w obu spółkach jest ta sama osoba fizyczna posiadająca w spółce Alfa 6 proc. udziałów, a w spółce Omega 5 proc. udziałów) oraz osobowo (wspólnik obu spółek jest członkiem zarządu w obu spółkach). VAT wynikający z tej transakcji został przez spółkę Alfa wykazany jako należny w listopadzie 2013 r., a przez spółkę Omega odliczony jako podatek naliczony w listopadzie 2013 r. Czy spółka Alfa, jako wierzyciel, może skorzystać z ulgi na złe długi i czy ciążą na niej jakieś obowiązki w tym zakresie?

– pyta czytelniczka.

Podatnik (wierzyciel) może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny ?z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona (art. 89a ust. 1 ustawy o VAT).

Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie ?w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze (art. 89a ust. 2 ustawy o VAT).

Trzy wymogi ?do spełnienia

Podatnik (wierzyciel) może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, stosownie do art. 89a ust. 2 ustawy o VAT, jeżeli spełnione są następujące warunki:

1) ?dostawa towaru lub świadczenie usługi jest dokonane na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub ?w trakcie likwidacji;

2) ?na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się tej korekty:

a) wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

b) dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

3) ?od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły dwa lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Za jaki okres

Korekta ta może nastąpić ?w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności została uznana za uprawdopodobnioną, pod warunkiem, że do dnia złożenia przez wierzyciela (podatnika) deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie (art. 89a ust. 3 ustawy o VAT).

Trzeba zawiadomić urząd

Wierzyciel jest obowiązany wraz z deklaracją podatkową, ?w której dokonuje tej korekty, zawiadomić o tej korekcie właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego wraz z podaniem kwot korekty oraz danych dłużnika (art. 89a ust. 5 ustawy o VAT).

Przykład

15 grudnia 2013 r. firma A sprzedała firmie B towary ?w cenie brutto 12 300 zł, w tym VAT 2300 zł. Na udokumentowanie sprzedaży została wystawiona faktura ?z terminem płatności 31 grudnia 2013 r. Faktura nie została ?przez kontrahenta w ogóle uregulowana. 150. dzień od dnia upływu terminu płatności ?(31 grudnia 2013 r.) przypada na 30 maja 2014 r. Obaj kontrahenci są i byli podatnikami VAT czynnymi niebędącymi w trakcie postępowania upadłościowego ?ani likwidacji. W deklaracji ?za maj 2014 r. firma A może skorzystać z ulgi na złe długi ?i skorygować podstawę opodatkowania o kwotę 10 000 zł i podatek należny o kwotę 2300 zł. Do deklaracji VAT-7 za maj 2014 r. jako załącznik firma A powinna dołączyć deklarację VAT-ZD, ?w której wykaże fakt skorygowania podstawy opodatkowania ?i kwoty podatku należnego ?w stosunku do wierzytelności wobec firmy B.

Skutki zbycia ?lub zapłaty

Gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której uwzględniono tę korektę, należność zastała uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, ?w którym należność została uregulowana lub zbyta. ?W przypadku częściowego uregulowania należności podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części (art. 89a ust. 4 ustawy o VAT).

Przykład

Załóżmy, że w czerwcu 2014 r. znana nam z poprzedniego przykładu firma B ureguluje całe zaległe zobowiązanie wobec firny B. W deklaracji VAT-7 za czerwiec 2014 r. firma A powinna powiększyć podstawę opodatkowania o 10 000 zł, ?a podatek należny o 2300 zł.

Nie każdy skorzysta

Przepisów art. 89a ust. 1-5 ustawy o VAT nie stosuje się, jeżeli między wierzycielem ?a dłużnikiem istnieje związek, ?o którym mowa w art. 32 ?ust. 2–4 ustawy o VAT (art. 89a ust. 7 ustawy o VAT) >patrz ramka.

Przykład

Gdyby pomiędzy znanymi nam ?z poprzednich przykładów firmami A i B istniały powiązania, o których mowa w art. 32 ust. 2–4 ustawy o VAT, to firma A, jako wierzyciel, nie mogłaby skorzystać z ulgi na złe długi.

Z przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego wynika, że udziałowcem obu spółek (Alfa i Omega) jest ta sama osoba fizyczna (posiadane przez nią udziały w obu spółkach przekraczają 5 proc.), a poza tym osoba ta w obu spółkach pełni funkcję członka zarządu. W przypadku spółek Alfa ?i Omega istnieją więc powiązania, o których mowa w art. 32 ust. 2–4 ustawy o VAT, uniemożliwiające spółce Alfa (wierzycielowi) skorzystanie z prawa do pomniejszenia podatku należnego w ramach ulgi na złe długi z tytułu nieściągalnych wierzytelności względem spółki Omega. Oznacza to, że w deklaracji VAT-7 za maj 2014 r., kiedy to upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze, spółka Alfa (wierzyciel) nie może pomniejszyć podstawy opodatkowania o kwotę 20 000 zł i podatku należnego o kwotę 4600 zł.

Powiązania rodzinne, kapitałowe, majątkowe

Związek między nabywcą a podmiotem dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieje, gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Związek ten istnieje także, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów (art. 32 ust. 2 ustawy o VAT). Przez powiązania rodzinne rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia (art. 32 ust. 3 ustawy o VAT). Przez powiązania kapitałowe rozumie się sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów ma prawo głosu wynoszące co najmniej 5 proc. wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem (art. 32 ust. 4 ustawy o VAT). Istnienie powiązań pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem powinno być badane w dacie zaistnienia transakcji lub w momencie dokonywania korekty za dany okres. Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 26 czerwca 2013 r. (IPTPP1/443-232/13-4/MG) wskazała, że badanie powiązań między wierzycielem a dłużnikiem powinno uwzględniać okoliczności, o których mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o VAT. Samo istnienie powiązań nie przesądza o braku możliwości dokonania korekty przez wierzyciela. Dodatkowo powiązania takie musiałyby mieć wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług. W sytuacji, gdy wynagrodzenie z tytułu sprzedaży przez wierzyciela towarów dłużnikowi miało charakter rynkowy, istnienie powiązań pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem nie wyłącza prawa wierzyciela do skorzystania z korekty podatku należnego określonej w art. 89a ustawy o VAT, ponieważ powiązania te nie miały wpływu na wynagrodzenie z tytułu sprzedaży. Wydaje się jednak, że należy przyjąć ostrożniejsze podejście, tzn. uznać, że sam fakt powiązań pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem wyłącza możliwość pomniejszenia podatku należnego przez wierzyciela w ramach ulgi na złe długi,  ponieważ art. 89a ust. 7 ustawy o VAT wyłącza możliwość skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi w sytuacji istnienia powiązań, o których mowa w art. 32 ust. 2–4 ustawy o VAT, nie wskazując, że powiązania te muszą mieć wpływ na cenę ustaloną przez kontrahentów.