- Wykorzystałem wszystkie możliwości odwołania od niekorzystnej dla mnie decyzji wydanej przez organ podatkowy w sprawie VAT. Zastanawiam się, czy można doprowadzić do unieważnienia tej decyzji. Kto to może zrobić? Do kogo o to wystąpić? Na co zwrócić uwagę? – pyta czytelnik.

Organ podatkowy może stwierdzić nieważność decyzji, która jest już ostateczna. Takie rozstrzygnięcie następuje w drodze decyzji. Dzięki temu możliwe jest wyeliminowanie decyzji ostatecznych dotkniętych najpoważniejszymi wadami. Jest to zatem wyjątek od zasady trwałości decyzji podatkowych.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczynane jest z urzędu (w formie postanowienia) lub na żądanie strony (poprzez złożenie wniosku).

Za złożenie i rozpatrzenie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji strona nie ponosi żadnych opłat.

Nie ma urzędowego druku wniosku o stwierdzenie nieważności. Wniosek taki obowiązkowo powinien jednak zawierać: dane wnioskodawcy, datę sporządzenia wniosku, wskazanie adresata wniosku, numer i datę decyzji, której nieważności się żąda, treść żądania wraz ze wskazaniem przesłanek będących podstawą do wystąpienia z takim wnioskiem oraz wskazanie okoliczności potwierdzających żądanie i podpis wnioskodawcy. Datą wszczęcia z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania, natomiast datą wszczęcia na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi.

Żądanie musi zostać wniesione przed upływem terminu przedawnienia czy przed upływem 5 lat od dnia doręczenia decyzji. Musi ono pochodzić od osoby będącej stroną.

Ordynacja podatkowa wymienia osiem przesłanek, które są podstawą do stwierdzenia nieważności decyzji podatkowej. Każda z nich może oddzielnie stanowić samodzielną podstawę do zastosowania instytucji unieważnienia rozstrzygnięcia >patrz ramka.

Który organ jest właściwy

Nieważność decyzji ostatecznej może stwierdzić:

1) organ wyższego stopnia;

2) minister właściwy do spraw finansów publicznych, dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej lub samorządowe kolegium odwoławcze, jeżeli decyzja została wydana przez ten organ;

3) minister właściwy do spraw finansów publicznych, jeżeli decyzja została wydana przez dyrektora izby skarbowej lub dyrektora izby celnej, z tym że w tym przypadku postępowanie może być wszczęte wyłącznie z urzędu.

Właściwym organem w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a więc do tego organu podatnik powinien złożyć wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji. Jeśli np. podatnik domaga się stwierdzenia nieważności decyzji wydanej przez naczelnika urzędu skarbowego, to wniosek składa do dyrektora izby skarbowej.

8 przesłanek

Organ podatkowy stwierdza w formie decyzji nieważność decyzji ostatecznej, która:

1) Została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości (miejscowej, instancyjnej czy rzeczowej), przy czym organy podatkowe mają obowiązek badania z urzędu swojej właściwości przed wszczęciem postępowania, jak też przestrzegania jej w każdym jego stadium.

2) Została wydana bez podstawy prawnej, przy czym braku podstawy prawnej do wydania decyzji nie można utożsamiać z brakiem powołania podstawy prawnej w decyzji.

3) Została wydana z rażącym naruszeniem prawa, co oznacza, że treść wydanej decyzji w sposób oczywisty jest sprzeczna z treścią konkretnego przepisu prawa (wyrok WSA w Warszawie z 14 października 2004 r., III SA 2293/03).

Nie każde naruszenie prawa ma charakter rażący, jednak powinna to być wada decyzji, np. postanowienie o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania w przypadku zachowania przez stronę terminu. Nie chodzi tu o błędy wykładni prawa, lecz o przekroczenie prawa w sposób niedwuznaczny i jasny (wyrok NSA z 13 maja 2003 r., III SA 2395/01).

4) Dotyczy sprawy, która już poprzednio została rozstrzygnięta inną decyzją ostateczną, a więc rozstrzygnięto dwa razy tę samą sprawę (wyrok NSA z 19 czerwca 2001 r., III SA 743/00).

5) Została skierowana do osoby, która nie jest stroną w sprawie. Decyzja może być skierowana i doręczona jedynie podmiotowi będącemu stroną w postępowaniu podatkowym, ponieważ treść decyzji rozstrzyga o prawach i obowiązkach podmiotu, który powinien być stroną toczącego się postępowania.

6) Była niewykonalna w dniu jej wydania i niewykonalność ta ma charakter trwały, przy czym chodzi tu o niewykonalność ze względów prawnych (np. decyzja została wydana z zastrzeżeniem niemożliwego do spełnienia warunku), jak też ze względów faktycznych (np. ustanawia obowiązek, którego nie da się spełnić).

7) Zawiera wadę powodującą jej nieważność na mocy wyraźnie wskazanego przepisu prawnego.

8) W razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą.

Jeśli organ podatkowy stwierdzi istnienie którejkolwiek przesłanek nieważności i jednocześnie stwierdzi brak przesłanki negatywnej (np. upływu terminu przedawnienia), to wydaje decyzję o stwierdzeniu nieważności decyzji.

Organ wydający decyzję stwierdza wadliwość już istniejącą wcześniej, a więc ze skutkiem wstecznym, od daty wydania wadliwej decyzji i w takim też czasie pozbawia ją domniemania ważności (wyrok NSA z 20 grudnia 2005 r., II FSK 275/05).