Często się zdarza, że polska firma kupuje towar od klienta z innego kraju unijnego, a następnie sprzedaje go i bezpośrednio transportuje do kontrahenta z kolejnego kraju Wspólnoty. Pojawiają się wtedy wątpliwości, czy na gruncie VAT występuje wewnątrz-wspólnotowe nabycie towarów i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, czy też jest to transakcja opodatkowana poza Polską.

Uproszczona procedura

W art. 135–138 ustawy o VAT określono specjalne zasady rozliczania takich wewnątrz-wspólnotowych transakcji trójstronnych. Mają one na celu uproszczenie procedury rozliczania transakcji wewnątrz-wspólnotowych (wewnątrz-wspólnotowego nabycia towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów), w przypadku, gdy czynności nabycia i dostawy towarów odbywają się pomiędzy trzema kontrahentami z różnych krajów unijnych.

Przez wewnątrzwspólnotową transakcję trójstronną rozumie się transakcję, w której są spełnione łącznie następujące warunki:

- w dostawie towaru uczestniczy trzech podatników VAT zidentyfikowanych na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w trzech różnych państwach członkowskich,

- towar jest wydawany przez pierwszego z podatników bezpośrednio ostatniemu w kolejności (przy czym sprzedaż tego towaru jest dokonana między pierwszym i drugim oraz drugim i ostatnim w kolejności),

- towar jest wysyłany lub transportowany przez pierwszego lub drugiego w kolejności podatnika VAT (lub przez firmę działającą na ich rzecz) z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego.

Gdy przewozi ostateczny nabywca

Pewne wątpliwości mogą się pojawić, gdy transportu towaru dokonuje ich ostateczny nabywca. Taką sprawę rozstrzygała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 4 listopada 2010 r. (IPPP3/443-791/10-2/KC). Organ podatkowy uznał, że: „Dla zastosowania procedury uproszczonej w wewnątrzwspólnotowych transakcjach trójstronnych koniecznym jest, aby przedmiot dostawy był wysyłany lub transportowany przez pierwszego lub też transportowany przez drugiego w kolejności podatnika VAT lub na ich rzecz (art. 135 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy).

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż w niniejszej sprawie to ostatni w kolejności podmiot będzie organizował transport towarów z Polski do kraju UE, lecz na rzecz podmiotu z Wielkiej Brytanii, tj. wnioskodawcy w oparciu o umowę. W takiej sytuacji, gdy transportu towarów dokonuje ich ostateczny nabywca, jednakże działając na rzecz drugiego w kolejności uczestnika transakcji trójstronnej w oparciu o zawartą umowę, stwierdzić należy, że dyspozycja art. 135 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy zostanie wypełniona, a przedmiotowa transakcja będzie mogła zostać rozliczona według procedury uproszczonej w wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej”.

Również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 8 kwietnia 2008 r. (III SA/Wa 194/08) stwierdził, że „nie jest istotne dla bytu przepisu art. 135 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2004 r. o podatku od towarów i usług, że ostateczny odbiorca organizuje i opłaca transport, ważne jest, czy działa na rzecz pierwszego lub drugiego podatnika”.

Na czym polegają ułatwienia

Procedura uproszczona oznacza szczególne zasady rozliczania wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej. Polega to na tym, że ostatni w kolejności podatnik rozlicza VAT z tytułu dokonania na jego rzecz dostawy towarów przez drugiego w kolejności podatnika. W tym celu trzeba spełnić wiele warunków, a mianowicie:

- dostawa na rzecz ostatniego w kolejności podatnika musi być bezpośrednio poprzedzona wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów u drugiego w kolejności podatnika,

- drugi w kolejności podatnik dokonujący dostawy na rzecz ostatniego w kolejności podatnika nie posiada siedziby lub miejsca zamieszkania w państwie członkowskim, w którym kończy się transport lub wysyłka,

- drugi w kolejności podatnik stosuje wobec pierwszego i ostatniego w kolejności podatnika ten sam numer identyfikacyjny, który został mu przyznany przez państwo członkowskie inne niż to, w którym zaczyna się lub kończy transport lub wysyłka,

- ostatni w kolejności podatnik stosuje numer identyfikacyjny wydany przez państwo, w którym kończy się transport lub wysyłka,

- ostatni w kolejności podatnik został wskazany przez drugiego w kolejności podatnika jako obowiązany do rozliczenia podatku od dostawy towarów realizowanej w ramach procedury uproszczonej.

Procedura uproszczona ma zastosowanie również wtedy, gdy ostatni w kolejności podmiot jest osobą prawną, która nie jest podatnikiem podatku od wartości dodanej lub podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą, a która jest zidentyfikowana na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w państwie członkowskim, w którym znajduje się towar w momencie zakończenia transportu lub wysyłki.

W przypadku procedury uproszczonej uznaje się, że wewnątrz-wspólnotowe nabycie towarów zostało opodatkowane u drugiego w kolejności podatnika VAT. Zatem procedura uproszczona opiera się na przyjęciu fikcji prawnej, polegającej na:

- obowiązku zapłaty podatku przez ostatecznego nabywcę towaru (trzeciego w kolejności podatnika) z tytułu sprzedaży krajowej pomiędzy drugim a trzecim podatnikiem na terytorium państwa członkowskiego, na którym towar znajduje się w momencie zakończenia jego wysyłki lub transportu,

- uznaniu, że doszło do opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towaru przez drugiego w kolejności podatnika VAT zarówno na terytorium państwa członkowskiego, na którym towar znajduje się w momencie zakończenia jego wysyłki lub transportu, jak i na terytorium państwa, które wydało numer identyfikacyjny drugiemu w kolejności podatnikowi.

Pomimo że w transakcję trójstronną zaangażowane są trzy podmioty, jedynym podatnikiem, który zobowiązany jest do naliczenia VAT, jest ostateczny nabywca towaru. Dokonuje on samoobliczenia podatku z tytułu nabycia towaru od drugiego w kolejności podatnika i traktuje to nabycie jako wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru.