Sądy i prokuratury nie mogą odliczyć VAT zawartego w fakturach wystawianych przez biegłych.

Starają się więc ich przekonać, aby koszty dojazdów związane ze sporządzeniem opinii wykazywali oddzielnie bez doliczania do nich podatku należnego. Problem w tym, że przepisy na to nie pozwalają. Potwierdzają to nie tylko interpretacje organów podatkowych, ale także orzecznictwo (zarówno polskich sądów, jak i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Problemem tym zajmowała się m.in. Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 5 lipca 2012 r. (IPTPP1/443-303/12-2/RG). Pytanie zadał podatnik, który przygotowuje specjalistyczne opinie na rzecz sądów i prokuratur. Z związku ze świadczeniem tych usług zachodzi konieczność poniesienia dodatkowych kosztów: dojazdu pracowników na rozprawę sądową, przesłuchanie lub miejsce zdarzenia samochodem służbowym, transport opinii i akt sprawy oraz usług kancelaryjne.

Wnioskodawca wskazał, że jego zdaniem koszty usług dodatkowych powinny być obciążone 23-proc. VAT, ponieważ taką stawką opodatkowane jest sporządzenie opinii, czyli świadczenie główne. Wyjaśnił jednak, że takie faktury dość często są kwestionowane przez świadczeniobiorców.

O uznaniu danego świadczenia za pomocnicze decyduje jego funkcjonalny związek z główną usługą

Izba skarbowa potwierdziła, że wnioskodawca prawidłowo stosuje 23-proc. stawkę do całego świadczenia.

Wskazała, że zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest obrót, czyli kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o podatek należny. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej.

Izba podkreśliła, że art. 29 ust. 1 ustawy o VAT jest odpowiednikiem art. 73 dyrektywy 2006/112/WE.

Mówi on, że podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi wynagrodzenie (zapłatę), które dostawca towarów lub świadczący usługi otrzymał lub ma otrzymać od nabywcy, klienta lub osoby trzeciej z tytułu wykonanych czynności, łącznie z subwencjami związanymi bezpośrednio z ceną takich dostaw. Izba zwróciła także uwagę na art. 78 dyrektywy 2006/ 112/WE.

Wynika z niego, że podstawa opodatkowania obejmuje dodatkowe koszty, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, którymi dostawca obciąża nabywcę lub klienta.

Państwa członkowskie mogą uznać za dodatkowe koszty wydatki będące przedmiotem odrębnej umowy. Przepis ten wyjaśnia, jakie elementy uwzględnia się przy ustalaniu wynagrodzenia stanowiącego podstawę opodatkowania i wymienia przykładowo kilka rodzajów kosztów mieszczących się w pojęciu podstawy opodatkowania.

Zgodnie z tą regulacją każdy koszt bezpośrednio związany z dostawą towarów lub świadczeniem usług, którym dostawca obciążył nabywcę lub klienta, powinien być włączony do podstawy opodatkowania. W taki sam sposób odpowiedziała Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 11 lutego 2009 r. (ILPP2/443-1076/08-2/MN). Pismo to również dotyczyło kosztów dojazdów biegłych. Za taką wykładnią przemawia też orzecznictwo.

Sądy o świadczeniach kompleksowych

W uchwale z 8 listopada 2010 r. (I FPS 3/10) Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że leasingodawcy muszą włączyć do podstawy opodatkowania świadczonych usług koszty ubezpieczenia przedmiotu umowy.

Sąd podkreślił, że istotą VAT jest opodatkowanie działalności gospodarczej. Przy ustalaniu przedmiotu opodatkowania decydujące powinny więc być aspekty ekonomiczne i cel czynności prawnej, a nie jej cywilnoprawna forma. Takie założenie pozwala na utrzymanie wspólnego systemu VAT w różnych krajach Unii Europejskiej, mimo że obowiązują w nich różne rozwiązania w zakresie prawa cywilnego.

W przypadku usługi o kompleksowym charakterze przy interpretowaniu pojęcia „całość świadczenia" nie ma więc podstaw do jej dzielenia z punktu widzenia obowiązku w VAT na dwie czynności, tylko z tego powodu, że na gruncie prawa prywatnego mogą być przedmiotem odrębnych stosunków zobowiązaniowych. Dotyczy to również leasingu, któremu towarzyszy ubezpieczenie przedmiotu umowy.

NSA podkreślił, że jego rozstrzygnięcie jest zgodne ze stanowiskiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości zaprezentowanym m.in. w wyroku w sprawie Card Protection Plan Ltd (C-349/96) i orzeczeniu w sprawie Levob Verzekeringen BV and OV Bank (C-41/04).

Wynika z nich, że podstawowym kryterium uznania danego świadczenia za pomocnicze jest jego funkcjonalny (ekonomiczny) związek ze świadczeniem głównym (a nie aspekty prawne).