Regulacje dotyczące powierzenia prowadzenia szkół publicznych osobom fizycznym lub prawnym zawarte są w art. 5 ust. 5g – 5r ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.).
Zgodnie z nimi jednostka samorządu terytorialnego będąca organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów, na podstawie uchwały organu stanowiącego tej jednostki oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, może przekazać, w drodze umowy, osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej prowadzenie takiej szkoły. Umowa ta musi określać w szczególności:
- w przypadku szkoły podstawowej i gimnazjum – wskazanie, czy szkole ustala się obwód, a jeżeli szkole nie ustala się obwodu – warunki przyjmowania uczniów do szkoły;
- tryb przejęcia z powrotem szkoły lub placówki przez jednostkę samorządu terytorialnego;
- warunki korzystania z mienia przejętej szkoły lub placówki;
- tryb kontroli przestrzegania warunków umowy;
- warunki i tryb rozwiązania umowy za wypowiedzeniem.
Źródło przychodu
Zgodnie z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie oświaty prowadzenie szkoły nie jest działalnością gospodarczą. Nie przesądza to jednak, że nie jest to działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o PIT. Ta zawiera bowiem własną definicję działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 5a pkt 6 ustawy o PIT pojęcie to oznacza działalność zarobkową:
- wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
- polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
- polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych – prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 – 9 ustawy o PIT.
Z art. 5b ust. 1 ustawy o PIT wynika natomiast, że za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności,
- są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności,
- wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Działalność osoby prowadzącej szkołę ma charakter zarobkowy oraz zorganizowany i ciągły. Jednocześnie ponosi ona odpowiedzialność za tę działalność i ryzyko gospodarcze. Poza tym nie wykonuje jej pod kierownictwem innej osoby. Oznacza to, że przychody z tego tytułu należy zaliczyć do przychodów z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o PIT.
Dotacja oświatowa
Zgodnie z art. 80 ust. 3 ustawy o systemie oświaty szkoła otrzymuje na każdego ucznia dotację z budżetu jednostki samorządu terytorialnego obowiązanej do jej prowadzenia. Jest ona równa wydatkom bieżącym przewidzianym na jednego ucznia w szkołach tego samego typu i rodzaju prowadzonych przez tę jednostkę samorządu. Nie może to być kwota niższa niż limit przewidziany na jednego ucznia szkoły danego typu i rodzaju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Jest to tzw. dotacja oświatowa.
Zauważyć należy, że jest ona otrzymywana z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 129 ustawy o PIT zwolnione z podatku dochodowego są dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Dotacja oświatowa będzie zatem dla osoby prowadzącej szkołę przychodem zwolnionym od podatku.
Wydatki sfinansowane ze środków pochodzących z tej dotacji nie mogą zatem być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Wynika to z art. 23 ust. 1 pkt 56 ustawy o PIT. Zgodnie z nim nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków i kosztów bezpośrednio sfinansowanych z dochodów (przychodów), o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 46, 47a, 47c, 47d, 116, 122, 129, 136 i 137 ustawy o PIT.
Jeśli przychód z dotacji oświatowej zwolnionej z podatku będzie wyższy od wydatków nią sfinansowanych, to osoba prowadząca szkołę osiągnie dochód, który będzie zwolniony od podatku. W konsekwencji wynagrodzenie tej osoby korzysta ze zwolnienia z PIT.
Podwójne zwolnienie
Warto zauważyć, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 36 ustawy o PIT zwolnione z podatku są dochody z tytułu prowadzenia szkół w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w części wydatkowanej na cele szkoły w roku podatkowym lub w roku po nim następującym. Jest to jednak odrębne zwolnienie od zawartego w art. 21 ust. 1 pkt 129 ustawy o PIT. (z tytułu otrzymania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego).
Co istotne, zwolnienie z pkt 129 nie jest obwarowane żadnymi warunkami w zakresie wydatkowania tego przychodu. Oznacza to że wynagrodzenie przedsiębiorcy prowadzącego szkołę publiczną (różnica pomiędzy przychodem z dotacji oświatowej a sfinansowanymi z niej wydatkami) korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego bez względu na sposób jego wydatkowania. Może więc być przeznaczone na cele osobiste przedsiębiorcy.
Księga przychodów i rozchodów
W konsekwencji osoba prowadząca szkołę nie musi ewidencjonować dotacji w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Przychodu nie wykazuje się także w w zeznaniu podatkowym. To dlatego, że przychody zwolnione od podatku (m.in. dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego) ani wydatki niebędące kosztami uzyskania przychodu nie są wykazywane w kolumnach księgi, na podstawie których określa się podstawę opodatkowania. Można je wpisać w kolumnie 16 (uwagi). Nie ma jednak takiego obowiązku.
Takie stanowisko potwierdziła Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 17 maja 2012 r. (IPTPB1/415-142/12-3/KSU). Dotyczyła ona podatniczki prowadzącej działalność gospodarczą w oparciu o podatkową księgę przychodów i rozchodów, której gmina na mocy umowy przekazała prowadzenie szkoły podstawowej. Udzielona tej podatniczce dotacja oświatowa przeznaczona była na bieżące koszty związane z prowadzeniem szkoły, takie jak: wynagrodzenia pracowników, koszty związane z utrzymaniem nieruchomości szkoły i opłaceniem mediów, zakupu pomocy dydaktycznych itp. Różnica pomiędzy udzieloną dotacją a poniesionymi kosztami stanowiła dochód podatniczki, który według umowy ograniczony był do równowartości dwukrotności kwoty bazowej dla nauczycieli, określanej w ustawie budżetowej na dany rok.
Według izby dotacja otrzymana przez tę podatniczkę na prowadzenie publicznej szkoły podstawowej na podstawie umowy z jednostką samorządu terytorialnego dotyczącej prowadzenia szkoły jest dla niej przychodem z działalności. Jest on jednak w całości zwolniony z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 129 ustawy o PIT. Ponadto Izba stwierdziła, że podatniczka nie ma obowiązku ujmowania w podatkowej księdze przychodów i rozchodów kwoty otrzymanej dotacji i sfinansowanych z niej wydatków.