Niezastosowanie prawa wspólnotowego jest bowiem rażącym naruszeniem prawa.

Wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji jest nadzwyczajnym trybem pozwalającym podatnikom kwestionować decyzje organów podatkowych, które stały się już ostateczne, czyli takie, wobec których nie przysługują środki odwoławcze.

Tryb ten został uregulowany w rozdziale 18 działu IV [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B1FD8759F9FCA95FAC3CBB871F9B0FD5?id=176376]ordynacji podatkowej[/link]. Jedną z przesłanek stwierdzenia nieważności decyzji jest rażące naruszenie prawa. Co należy przez nie rozumieć? Niewątpliwie zachodzi ono wtedy, gdy istnieje oczywisty dysonans między treścią przepisu a rozstrzygnięciem objętym decyzją.

Zgodnie z [b]wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 czerwca 2010 r. (I FSK 449/09)[/b] z rażącym naruszeniem prawa mamy do czynienia także wówczas, gdy organ podatkowy wydał decyzję ostateczną, powołując się na przepis prawa krajowego pozostający w oczywistej sprzeczności z prawem wspólnotowym.

Jak zaznaczył NSA, od 1 maja 2004 r. prawo wspólnotowe stało się źródłem prawa obowiązującego w Polsce. Zgodnie z zasadą prymatu prawa wspólnotowego, w sytuacji gdy prawo krajowe jest niezgodne z normami wynikającymi z dyrektyw, nie może być stosowane. Ponadto z zasady skutku bezpośredniego wynika, że dostatecznie jasny, jednoznaczny i bezwarunkowy przepis dyrektywy może być stosowany zamiast niezgodnych z nim przepisów krajowych.

NSA powołał się również na [b]orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (w sprawach połączonych C-392/ 04, C-422/04 Germany GmbH, Arcor AG & Co. KG)[/b], zgodnie z którym z zasady równoważności wynika, że jeżeli organ administracji ma obowiązek uchylić ostateczną decyzję, która jest oczywiście niezgodna z prawem krajowym, taki sam obowiązek powinien dotyczyć decyzji, która jest oczywiście niezgodna z prawem wspólnotowym.

NSA przypomniał także, że organy administracji publicznej obowiązane są ocenić zgodność przepisów krajowych, nawet rangi ustawowej, z prawem wspólnotowym i w procesie stosowania prawa dokonywać wykładni prowspólnotowej. Sąd podkreślił przy tym, że organy podatkowe nie powinny czekać na orzeczenie ETS o niezgodności danej normy krajowej z prawem wspólnotowym, a w razie konieczności stosować bezpośrednio korzystniejszy dla podatników przepis dyrektywy wspólnotowej.

Orzeczenie to w praktyce znacznie rozszerzyło możliwości występowania przez podatników o stwierdzenie nieważności decyzji. Z wnioskiem takim można wystąpić w odniesieniu do każdej decyzji, w której organ podatkowy błędnie zastosował przepis krajowy, pozostający w oczywistej sprzeczności z normami wspólnotowymi. Podatnik ma na to pięć lat od momentu otrzymania takiej decyzji, podczas gdy terminy na wniesienie odwołania bądź skargi wynoszą odpowiednio tylko 14 i 30 dni.

[b] [ramka]Spór o VAT [/b]

Sprawa, na kanwie której NSA wydał omawiany wyrok, była następująca. Naczelnik urzędu skarbowego wydał niekorzystną decyzję, zgodnie z którą do sprzedawanych przez podatnika towarów używanych nie miała zastosowania szczególna procedura polegająca na opodatkowaniu VAT marży uzyskanej ze sprzedaży.

Decyzję tę podtrzymał dyrektor izby skarbowej. Organy podatkowe powołały się na art. 174 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT[/link], z którego jasno wynika, że szczególnej procedury opodatkowania marży nie stosuje się do towarów nabytych przed 1 maja 2004 r.

Po upływie terminu zaskarżenia decyzja stała się ostateczna. Podatnik wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie jej nieważności. Jego zdaniem art. 174 ustawy o VAT jest sprzeczny z prawem wspólnotowym, w związku z czym jego zastosowanie stanowi rażące naruszenie prawa w rozumieniu ordynacji podatkowej.

Po uzyskaniu negatywnej odpowiedzi naczelnika urzędu skarbowego na swój wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji oraz nieuwzględnieniu przez dyrektora izby skarbowej odwołania podatnik skierował skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach.

WSA przychylił się do stanowiska organów podatkowych. Zdaniem sądu pod pojęciem rażącego naruszenia prawa należy rozumieć jedynie oczywistą sprzeczność między treścią przepisu prawa a rozstrzygnięciem objętym decyzją. Ograny zastosowały jasny i niebudzący wątpliwości przepis ustawy o VAT, do czego były obowiązane na mocy konstytucji i ordynacji podatkowej.

Sąd, co ciekawe, zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że przepis ten jest niezgodny z prawem wspólnotowym. Uznał jednak, że niezgodność ta może być wyłącznie podstawą do uchylenia decyzji w normalnym trybie sądowej kontroli decyzji administracyjnych, nie jest jednak podstawą do stwierdzenia nieważności decyzji już ostatecznej, bo nie doszło do rażącego naruszenia prawa. NSA nie zgodził się z tym poglądem. [/ramka]

[i]Autor jest doradcą podatkowym, konsultantem w MDDP[/i]