Wraz z zakończeniem kontroli podatkowej kontrolowani podatnicy uzyskują określone uprawnienia, których znajomość może zapobiec podjęciu przez organy podatkowe dalszych procedur, w tym wszczęcia postępowania podatkowego.
[srodtytul]Wszystko w dokumentach[/srodtytul]
Podstawowym dokumentem opisującym przebieg wszystkich zdarzeń oraz czynności podjętych w ramach kontroli podatkowej oraz zawierającym ustalenia organów kontroli co do jej rezultatów jest protokół kontroli.
Powinny zostać w nim udokumentowane wszelkie czynności podejmowane zarówno przez kontrolujących urzędników (takie jak np. wezwanie i przesłuchanie świadków, powołanie biegłych czy zarządzenie oględzin), jak i określone zachowania podatnika, jeżeli miały wpływ na przebieg kontroli (np. niewyrażenie zgody na dokonanie oględzin lokalu mieszkalnego kontrolowanego).
Przepisy prawa szczegółowo wymieniają elementy, które powinien zawierać prawidłowo sporządzony protokół kontroli. Można je podzielić na trzy kategorie. Pierwszą z nich są dane dotyczące zakresu przedmiotowego oraz podmiotowego kontroli, a więc wskazanie kontrolowanego i osób prowadzących kontrolę oraz określenie przedmiotu i zakresu kontroli.
Elementy te powinny co do zasady odpowiadać danym zawartym w dokumentach, które podatnik otrzymał przy wszczęciu kontroli podatkowej (a więc zawiadomieniu o zamiarze wszczęcia kontroli oraz upoważnieniu do jej przeprowadzenia).
Drugim elementem protokołu kontroli jest szczegółowy opis dokonanych przez urzędników ustaleń faktycznych oraz zebranego materiału dowodowego.
Poza tym w protokole powinna zostać zawarta ocena prawna rozliczeń będących przedmiotem kontroli. Organ kontrolujący [b]powinien określić, które regulacje prawne mają zastosowanie w sprawie podatnika, a także wyraźnie wskazać, czy kontrolujący wywiązał się z ciążących na nim obowiązków podatkowych. [/b]
Po zapoznaniu się z protokołem kontroli podatnik powinien wiedzieć, które rozliczenia podatkowe i w jakim zakresie są kwestionowane przez fiskus, oraz znać uzasadnienie stanowiska organu podatkowego.
[srodtytul]Jeden egzemplarz dla podatnika [/srodtytul]
Protokół kontroli jest sporządzany w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, a jeden z nich kontrolujący doręcza podatnikowi. Dzień doręczenia protokołu kontroli ma zasadnicze znaczenie zarówno dla samych kontrolujących, jak i dla kontrolowanych podatników – z tą bowiem datą kontrola podatkowa zostaje zakończona.
A zatem z dniem doręczenia (a nie sporządzenia) protokołu kontroli urzędnicy tracą prawo wstępu do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego, nie mogą już przesłuchiwać świadków, pracowników oraz osób współdziałających z kontrolowanym.
[srodtytul]Kwestionowanie ustaleń [/srodtytul]
Z dniem doręczenia protokołu kontroli powstaje uprawnienie podatnika do zgłoszenia zastrzeżeń do tego dokumentu. Zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w ciągu 14 dni od jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe.
Kontrolowany ma prawo kwestionować wszystkie elementy protokołu, a więc zarówno poczynione przez urzędników ustalenia faktyczne, jak i dokonaną ocenę prawną. Wyjaśnienia lub zastrzeżenia podatnika do protokołu kontroli powinny jednak zawsze zawierać odpowiednie uzasadnienie oraz – jeżeli dotyczą ustaleń faktycznych – być poparte stosownymi wnioskami dowodowymi.
Zastrzeżenia kontrolowanego podatnika powinny być rozpatrzone przez organ w terminie 14 dni od momentu ich otrzymania. Kontrolujący powinien zawiadomić podatnika o sposobie załatwienia zastrzeżeń, wskazując w szczególności, które z nich nie zostały uwzględnione, wraz z uzasadnieniem faktycznym i prawnym.
Kontrolujący może również uwzględnić zastrzeżenia kontrolowanego. W przypadku gdy złożone przez kontrolowanego wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu kontroli zostaną w całości uwzględnione przez kontrolujących, organ podatkowy nie będzie miał możliwości późniejszego wszczęcia postępowania podatkowego w tym zakresie.
[srodtytul]Skutki niezłożenia zastrzeżeń[/srodtytul]
W praktyce często pojawiają się wątpliwości dotyczące konsekwencji niezłożenia przez kontrolowanych zastrzeżeń do protokołu kontroli. Nierzadko bowiem zdarzają się sytuacje, w których podatnicy – nie do końca zgadzając się z ustaleniami poczynionymi przez organy podatkowe – z różnych przyczyn nie składają w terminie stosownych zastrzeżeń lub wyjaśnień.
Nieskorzystanie z uprawnienia do wniesienia zastrzeżeń zawsze warto przemyśleć. Zgodnie bowiem z przepisami ordynacji podatkowej w przypadku niezłożenia wyjaśnień lub zastrzeżeń w 14-dniowym terminie przyjmuje się, że kontrolowany nie kwestionuje ustaleń kontroli. Niezależnie od tego podatnik niewnoszący zastrzeżeń pozbawia się także możliwości wyjaśnienia sprawy przed wszczęciem postępowania podatkowego.
Jednocześnie należy zauważyć, że niezłożenie zastrzeżeń do protokołu nie oznacza, że kontrolowany na zawsze pozbawia się możliwości zakwestionowania zebranego materiału dowodowego czy ustaleń poczynionych w ramach kontroli podatkowej.
Możliwość taką podatnik będzie miał np. w trakcie wszczętego później postępowania podatkowego. W takiej jednak sytuacji to na podatniku, a nie na organie podatkowym będzie spoczywał ciężar udowodnienia istnienia odrębnych od ustalonych przez urzędników okoliczności faktycznych.
[ramka][b]WAŻNE [/b]
Ustalenia poczynione w trakcie trwania kontroli podatkowej powinny znaleźć odzwierciedlenie nie tylko w samym protokole kontroli, ale także w dodatkowych dokumentach, takich jak protokoły z poszczególnych czynności, np. z opinii biegłego czy przesłuchania świadków (dokumenty te stanowią załączniki do protokołu kontroli).[/ramka]
[ramka][b]Czas na korektę i inne zawiadomienia[/b]
Podstawowym uprawnieniem podatnika po zakończeniu kontroli podatkowej jest możliwość złożenia korekty deklaracji (w czasie trwania kontroli uprawnienie do skorygowania deklaracji ulega zawieszeniu w zakresie objętym tą kontrolą).
Skorzystanie z tego uprawnienia pociąga szczególnie istotne skutki w przypadku ujawnienia przez kontrolę nieprawidłowości co do wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.
Jeżeli kontrola ujawni nieprawidłowości, a podatnik nie dokona korekty w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości, organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie później niż w terminie sześciu miesięcy od zakończenia kontroli.
Wyjątkiem będzie sytuacja, w której złożone przez kontrolowanego wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu zostały w całości uwzględnione.
Zakończenie kontroli podatkowej może się także wiązać z nałożeniem na kontrolowanych dodatkowych obowiązków.
Jeżeli w toku kontroli podatkowej ujawniono nieprawidłowości, kontrolowany ma obowiązek zawiadomienia organu podatkowego o każdej zmianie swojego adresu dokonanej w ciągu sześciu miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej.
W razie niedopełnienia tego obowiązku postanowienie o wszczęciu postępowania podatkowego uznaje się za doręczone pod adresem, pod który doręczono protokół kontroli. Sankcja ta jest niezależna od wagi stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości.[/ramka]
[i]Autor jest partnerem w dziale doradztwa podatkowego BT&A
Autorka jest tam starszym konsultantem[/i]
