Jak wynika z art. 113 ust. 13 ustawy o VAT, zwolnienie podmiotowe u podatników rozpoczynających prowadzenie działalności w trakcie roku nie obejmuje wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT). Przez WNT rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. Co do zasady jest to czynność opodatkowana (art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT). Jednak w art. 10 ust. 2 ustawy o VAT zapisano, że WNT nie występuje u podatników zwolnionych podmiotowo z VAT (takich jak czytelnik), jeżeli całkowita jego wartość na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego 50 000 zł. Przepis ten stosuje się pod warunkiem, że całkowita wartość WNT na terytorium kraju nie przekroczyła – u danego podatnika – także w poprzednim roku podatkowym kwoty 50 000 zł (art. 10 ust. 2 ustawy o VAT).

Nieuznanie danej transakcji za WNT oznacza, że nie podlega ona opodatkowaniu. Staje się zwykłą transakcją nabycia np. towarów handlowych, dokumentowaną fakturą (rachunkiem) wystawioną przez zagranicznego sprzedawcę z uwzględnieniem obowiązującego w danym kraju podatku od wartości dodanej.

Polski nabywca powinien podać sprzedawcy dane swojej firmy. Może także podać NIP (ale bez znaczka PL); jego brak nie będzie miał jednak żadnego wpływu na rozliczenie faktury, która nie zawiera przecież podatku naliczonego VAT. Jest ona uwzględniana (po przeliczeniu na złote) w kwocie brutto po stronie kosztów. Podatnik dokonujący takiej transakcji nie wystawia faktury wewnętrznej, o której mowa w art. 106 ust. 7 ustawy o VAT (ponieważ nie jest ona WNT).

Nieuznawanie transakcji za WNT nie jest obligatoryjne. Podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego, który chce, aby jego zakupy w innych krajach unijnych były uznawane za WNT (bez względu na ich wielkość w trakcie roku), powinien złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania tych czynności. Taka możliwość przewidziana jest w art. 10 ust. 6 ustawy o VAT. Powinien również (art. 97 ust. 2 ustawy o VAT) przed dokonaniem pierwszego WNT zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego w zgłoszeniu rejestracyjnym o zamiarze wykonywania tych czynności. Dzięki temu stanie się podatnikiem VAT UE i będzie mógł posługiwać się NIP z literkami PL na początku.

U podatnika VAT UE będącego jednocześnie podatnikiem zwolnionym z VAT ze względu na przewidywaną wielkość obrotów wystąpią czynności opodatkowane i zwolnione. Te pierwsze, dotyczące WNT, będą wymagały wystawiania faktur wewnętrznych, sporządzania deklaracji VAT-8 i oczywiście płacenia podatku. Pozostałe czynności będą zwolnione z podatku do momentu przekroczenia granicznej wartości sprzedaży (uwzględniającej okres jej prowadzenia w trakcie roku).

Kwota podatku należnego z tytułu WNT stanowi, mogącą co do zasady podlegać odliczeniu, kwotę podatku naliczonego. Ze względu jednak na to, że u podatnika towary nabywane w ramach WNT mają służyć jedynie czynnościom zwolnionym z VAT, jego odliczanie nie wchodzi w rachubę. Zgodnie jednak z art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztem uzyskania przychodu jest podatek naliczony, jeżeli podatnik jest zwolniony od VAT lub nabył towary i usługi w celu wytworzenia albo odsprzedaży towarów lub świadczenia usług zwolnionych od VAT.

Autor jest doradcą podatkowym w kancelarii Tax s.c. w Lublinie