Usługi te są dwojakiego rodzaju:
1. bezpośrednio lub pośrednio związane z leczeniem pacjenta w ramach badania klinicznego - te były i nadal są klasyfikowane do grupowania PKWiU 85.14.1800.00 "Usługi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane" i korzystają ze zwolnienia z VAT,
2. polegające na organizacji, koordynowaniu, nadzorowaniu, zebraniu wyników i dostarczeniu ich do firmy farmaceutycznej zamawiającej badanie oraz zebraniu wymaganej dokumentacji - te były do niedawna klasyfikowane do grupowania PKWiU 74.84.14 "Usługi pośrednictwa komercyjnego oraz szacowania wartości z wyjątkiem wyceny nieruchomości i wyceny dla towarzystw ubezpieczeniowych". Jako takie były opodatkowane w Polsce stawką 22 proc. VAT, a przy spełnieniu warunków z art. 27 ust. 4 ustawy o VAT podlegały opodatkowaniu w kraju nabywcy tych usług, a nie na terytorium Polski.
Podatnicy, którzy wcześniej wystąpili do Ośrodka Interpretacji Standardów Klasyfikacyjnych w Łodzi o wydanie opinii interpretacyjnej w odniesieniu do drugiego rodzaju usług, obecnie zostali poinformowani o zmianie interpretacji. Są one teraz klasyfikowane do grupowania PKWiU 73.10 "Usługi badawczo-rozwojowe w dziedzinie nauk przyrodniczych i technicznych".
Czy zmiana ta prowadzi do zmiany zasad opodatkowania tych usług? Moim zdaniem nie - są one nadal opodatkowane stawką 22 proc., a jeżeli spełniają przesłanki z art. 27 ust. 4 ustawy o VAT, nadal podlegają opodatkowaniu w kraju nabywcy tych usług, a nie w Polsce.
W myśl art. 27 ust. 3 w związku z ust. 4 pkt 3 ustawy o VAT w razie świadczenia usług "przetwarzania danych i dostarczania informacji" na rzecz podmiotów posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium państwa trzeciego albo podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium UE - miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, gdzie nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w razie braku stałego miejsca prowadzenia działalności stały adres lub miejsce zamieszkania.
Z tego wynika, że jeśli polski podatnik VAT świadczy usługi przetwarzania danych i dostarczania informacji na rzecz wymienionych wyżej podmiotów z zagranicy, miejscem świadczenia tych usług jest miejsce gdzie nabywca usługi posiada siedzibę.
Nie ma tu znaczenia, jaka jest klasyfikacja statystyczna tych usług, bo ustawodawca w art. 27 ust. 4 pkt 3 nie powołał się na symbol PKWiU.
Czy usługi badań klinicznych, o których tu mowa, polegają na "przetwarzaniu danych i dostarczaniu informacji"? Nie powinno to budzić wątpliwości. O charakterze usługi decyduje jej efekt końcowy (patrz ramka).
Efektem końcowym i jedynym celem usług badań klinicznych wymienionych wyżej w pkt 2 jest zebranie i przekazanie zleceniodawcy danych i informacji w postaci raportów z przebiegu badań lub w postaci publikacji na temat wyników badań.
Opodatkowanie tych usług u nabywcy jako polegających na "przetwarzaniu danych i dostarczaniu informacji" potwierdzają też liczne interpretacje urzędów skarbowych.
W myśl unijnych dyrektyw VAT usługi prowadzenia badań klinicznych są traktowane jako "usługi świadczone przez konsultantów i doradców". W związku z tym są opodatkowane w kraju siedziby odbiorcy. Praktyka polskich organów podatkowych jest więc spójna z prawem unijnym.
Autor jest doradcą podatkowym
Zgodnie z zasadami metodycznymi Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług - wprowadzonej rozporządzeniem Rady Ministrów z 18 marca 1997 r. (DzU nr 42, poz. 264 ze zm.) oraz zgodnie z obowiązującą od 1 maja 2004 r. Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług - wprowadzoną rozporządzeniem Rady Ministrów z 6 kwietnia 2004r. (DzU nr 89, poz. 844), "usługami są czynności (będące końcowym efektem działalności) o charakterze usługowym, świadczone przez podmioty gospodarcze na rzecz innych podmiotów gospodarczych lub na rzecz ludności. Podstawowym kryterium klasyfikacyjnym jest rodzaj wykonywanych czynności i ich końcowy efekt".
