Rzecznik małych i średnich przedsiębiorców Adam Abramowicz w złożonym w piątek wniosku chce od Ministerstwa Rozwoju jasnego stanowiska w sprawie jednego z przepisów, który miał pomóc przedsiębiorcom działającym w galeriach handlowych. Chodzi o art. 15ze ustawy z 2 marca 2020 r., zwanej tarczą antykryzysową. Przewiduje on wygaśnięcie umów najmu powierzchni handlowej w galeriach mających powyżej 2 tys. mkw. Czy taką powierzchnią jest kino, klub fitness czy sala zabaw w galerii? Sama ustawa tego nie precyzuje.

Czym jest handel

Rzecznik w swoim wystąpieniu zwraca uwagę na liczne sygnały od przedsiębiorców, którzy nie wiedzą, jak odczytywać ustawową „powierzchnię handlową". Gdyby rozumieć to literalnie, to „handel" nie jest „usługą", a zatem najem takich powierzchni nie wygasł. Podobnie rozumowali autorzy „Przewodnika antykryzysowego dla przedsiębiorców", który opublikował Polski Fundusz Rozwoju.

Na stronach 82–83 tego dokumentu jest wyjaśnienie: „Umowy najmu powierzchni usługowej w centrach handlowych, takich jak np. kina, sale zabaw, banki, pralnie, kliniki medyczne, nie podlegają czasowemu wygaśnięciu. Gdy najemca wziął w najem częściowo powierzchnię handlową, oraz częściowo powierzchnię usługową, czasowe wygaśnięcie dotyczy tylko wzajemnych zobowiązań i uprawnień dotyczących powierzchni handlowej".

Czytaj także: Koronawirus: restauratorzy, fryzjerzy, kluby fitness i inni przedsiębiorcy mogą negocjować płatności z umów najmu

Co ciekawe, w uzasadnieniu projektu ustawy antykryzysowej znalazła się wzmianka, że wygaszenie umów najmu ma dotyczyć także lokali usługowych. Niemniej w ostatecznej wersji ustawy pozostała jedynie „powierzchnia handlowa", a już nie „usługowa".

Rzecznik adresuje swoje wystąpienie do wiceministra Marka Niedużaka i przypomina mu, że nie skorzystał z okazji do naprawienia tego przepisu. Problem ten dostrzeżono bowiem podczas prac senackich nad nowelizacją ustawy antykryzysowej. Rzecznik cytuje wystąpienie Niedużaka z obrad senackiej Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych 12 maja, podczas której sprzeciwił się wprowadzeniu poprawki wyjaśniającej wątpliwości.

„Sporu tutaj nie ma" – powiedział senatorom Niedużak, zaznaczając, że pojęcia „powierzchnia handlowa" nie należy interpretować wąsko. „Przecież w galeriach handlowych prowadzi się też innego rodzaju działalność niż ściśle handlową, również usługową. (...) tak właśnie rozumiemy ten przepis" – mówił w Senacie wiceminister rozwoju.

Jak zwraca uwagę Paweł Satkiewicz, doradca podatkowy i główny konsultant w biurze rzecznika MŚP, sprawa ma także swój aspekt podatkowy. – Skoro nie jest jasne, czy dochodzi do świadczenia najmu, to nie wiadomo, czy należy za taki najem wystawiać fakturę VAT – zauważa ekspert.

I choć galerie handlowe stopniowo się otwierają, to nie wszystkie lokale (w tym kina) będą mogły w nich działać. Ale nawet w tych lokalach, które znów będą działały, pozostaje rozliczenie okresu zamknięcia, który zaczął się w marcu. Przepisy o VAT wymagają przecież, by w określonych terminach wystawiać faktury za usługi. Dla najmu to termin upływu terminu płatności (tak przewiduje art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy o VAT). Takie faktury należy odpowiednio ujmować w deklaracji VAT. Większość podatników składa ją do 25. dnia następnego miesiąca, a więc już za kilka dni trzeba będzie rozliczyć faktury kwietniowe.

– Dlatego niezwłoczne wyjaśnienie kwestii istnienia stosunku najmu jest kluczowe dla rozliczeń nie tylko w relacjach wynajmujący–najemca, ale też między przedsiębiorcami i administracją podatkową – sugeruje Paweł Satkiewicz.

Bez rekompensaty

Podniesione przez rzecznika MŚP sprawy nie są jedynymi wątpliwościami z tarczy antykryzysowej w części dotyczącej galerii handlowych. Według raportu przedstawionego w ubiegłym tygodniu przez kancelarię D. Dobkowski, stowarzyszoną z KPMG, takich wątpliwości jest co najmniej trzy.

Po pierwsze, nie zostało wyjaśnione, czy wygaszenie najmu odnosi się także do najemców objętych tylko częściowym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej. Chodzi tu m.in. o restauracje, które nie mogły przyjmować gości w swoich lokalach, ale mogły sprzedawać posiłki na wynos.

Po drugie, są wątpliwości, czy najemcy objęci zakazem mogli wykorzystywać swoje lokale w galeriach do działalności dozwolonej, np. sprzedaży online. Mieli też prawo wstępu do tych lokali w celu choćby dezynfekcji czy porządków.

I po trzecie, przepisy tarczy nie przewidują żadnej formy rekompensaty związanej z wygaszonymi umowami najmu dla galerii handlowych. Te zostaną pozbawione czynszów z najmu. To szczególnie istotne dla galerii, które spłacają kredyty zaciągnięte na ich zbudowanie.

Mikołaj Zdyb radca prawny w kancelarii D. Dobkowski, stowarzyszonej z KPMG

Ustawa antykryzysowa pozostawia pewną niejasność, co z lokalami usługowymi w galeriach handlowych, w tym kinami czy klubami fitness. Nie jest oczywiste, czy ich zobowiązania również zostały wygaszone, tak jak lokali typowo handlowych. Mimo że z uzasadnienia projektu tarczy antykryzysowej wynikałoby, iż ustawodawca chciał objąć zwolnieniem z czynszu również lokale usługowe, to z brzmienia samej ustawy już to nie wynika. Ponadto wynajmujący mają dylemat dotyczący wystawiania faktur VAT za czas zamknięcia galerii. Nie wiadomo bowiem, czy trzeba wystawić fakturę (tak jakby czynsz był nadal płacony), odprowadzić fiskusowi VAT, a dopiero potem ubiegać się o zwrot podatku, czy też można w ogóle nie wystawiać faktury.