Funkcjonowanie związku zawodowego z zakładzie pracy wiąże się nie tylko z uprawnieniami wobec pracodawcy, ale również nakłada na organizację związkową wiele obowiązków.

Informacja o starcie...

Przede wszystkim związek zawodowy powinien poinformować pracodawcę, że rozpoczął prowadzenie działalności na terenie jego zakładu pracy. Zasadne jest, aby przekazał status oraz inne informacje potwierdzające jego powstanie (np. uchwałę założycielską, potwierdzenie o wpisie w KRS, wypis z rejestru ponadzakładowej jednostki związku zawodowego). Formalnie jednak nie ma konieczności udowadniania, iż związek zawodowy istnieje. Wystarczy samo zawiadomienie.

... i liczbie członków

Organizacja związkowa jest również obowiązana przedstawić pracodawcy co kwartał – według stanu na ostatni dzień kwartału – informację o łącznej liczbie jej członków, w tym o liczbie członków będących pracownikami. Powinien się z tego wywiązać do 10. dnia miesiąca następującego po tym kwartale. Jak wynika ze stanowiska Sądu Najwyższego, brak takiej informacji skutkuje utratą uprawnień (art. 25 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, wyrok SN z 25 sierpnia 2015 r., II PK 214/14).

Ważne jest również informowanie pracodawcy o przynależności danej osoby do organizacji związkowej w związku z zamiarem podjęcia przez pracodawcę czynności w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy wymagających współdziałania ze związkiem zawodowym. Nieudzielenie tej informacji w ciągu 5 dni zwalnia pracodawcę od obowiązku współdziałania z organizacją związkową w sprawach dotyczących tych pracowników (art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych).

Lista chronionych osób

Innym rodzajem powinności jest wskazanie pracodawcy, którzy członkowie związku zawodowego podlegają szczególnej ochronie. Gdy właściwy organ nie dokona wskazania, ochrona przysługuje – w okresie do czasu wskazania – przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej (art. 32 ustawy o związkach zawodowych).

Wspólne powinności

Szczególny obowiązek został nałożony na organizację międzyzakładową w związku z regulacjami dzielącymi między pracodawców obciążenia wynikające ze zwolnienia działaczy związkowych takiej organizacji od pracy.

Międzyzakładowa organizacja związkowa przedstawia pracodawcy, który zwolni pracownika lub pracowników z obowiązku świadczenia pracy lub od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, informacje o liczbie członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji oraz u każdego z tych pracodawców – w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, według stanu na ostatni dzień miesiąca. Zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej przedstawia te informacje w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zwolnienie pracownika lub pracowników z obowiązku świadczenia pracy lub od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 341 ust. 2 i 3 ustawy o związkach zawodowych).

Organizacja strajku

Wreszcie szereg obowiązków nałożono na organizację związkową, która decyduje się na prowadzenie sporu zbiorowego. Należy wskazać na najważniejsze z nich. W razie zamiaru prowadzenia sporu zbiorowego, związek zawodowy powinien wystąpić z odpowiednimi żądaniami, dając pracodawcy co najmniej 3 dni na ich spełnienie (art. 7 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych). Co więcej, jeśli organizacja związkowa zamierza wszcząć strajk, ma obowiązek powiadomić o tym pracodawcę.

Ogłoszenie zamiaru przeprowadzania strajku powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem (art. 20 ust. 3 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych). Ponadto dzień zapowiedzianego strajku nie może przypadać przed upływem 14 dni od dnia zgłoszenia sporu (art. 7 ust. 2 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych).

Istotny jest również obowiązek zachowania odpowiedniej procedury. Strajk zakładowy ogłasza organizacja związkowa dopiero po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników w drodze referendum strajkowego, jeżeli w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50 proc. pracowników zakładu pracy (art. 20 ust. 1 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych).

Organizatorzy strajku są obowiązani współdziałać z kierownikiem zakładu pracy w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony mienia zakładu pracy i nieprzerwanej pracy obiektów, urządzeń i instalacji, których unieruchomienie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego lub przywrócenia normalnej działalności zakładu (art. 21 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych). ?

Zdaniem autora

dr Marcin Wujczyk, radca prawny, partner w Kancelarii Prawnej Baran, Książek, Bigaj & Wujczyk

Z wyliczenia najważniejszych powinności organizacji związkowej można wnioskować, że działalność związku to nie tylko przywileje, ale również obowiązki. W wielu przypadkach niewywiązanie się z nich zwalnia pracodawcę z obowiązku współdziałania z organizacją związkową. W odniesieniu do prowadzenia sporu zbiorowego, naruszenie obowiązków nałożonych na organizację związkową może zaś skutkować odpowiedzialnością karną osób kierujących strajkiem czy odpowiedzialnością odszkodowawczą jego organizatorów.