Zasady powierzenia pracy obywatelom Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdowy, Rosji i Ukrainy uregulowane zostały w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU z 2015 r., poz. 588).

W 2015 r. zarejestrowano 782 tys. oświadczeń pracodawców o zamiarze powierzenia wykonywania pracy na podstawie § 1 pkt 20 powołanego rozporządzenia. W pierwszym kwartale tego roku takich oświadczeń zarejestrowano już 318 tys. Wśród rejestrowanych cudzoziemców najliczniejszą grupę stanowią obywatele Ukrainy.

Ważne formalności

W praktyce rejestrowania oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy na warunkach § 1 pkt 20 rozporządzenia z 21 kwietnia 2015 r. nadal pojawiają się wątpliwości. Przede wszystkim wiążą się z wypełnianiem oświadczeń.

Zgodnie z tym przepisem powierzenie cudzoziemcowi wykonywania pracy w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę jest dopuszczalne wobec obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdowy, Rosji lub Ukrainy. Chodzi o tych wykonujących pracę przez okres nieprzekraczający sześciu miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby podmiotów powierzających pracę. Przed zatrudnieniem cudzoziemca powiatowy urząd pracy musi zarejestrować pisemne oświadczenie firmy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obcokrajowcowi.

W oświadczeniu tym określić trzeba: nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres jej wykonywania, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto, a także informację o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców. Podstawą wykonywania pracy przez cudzoziemca jest pisemna umowa na warunkach określonych w oświadczeniu.

Sprawa podatku

Wątpliwości budzić może sposób opodatkowania przychodów obywateli Ukrainy z pracy świadczonej na warunkach § 1 pkt 20 rozporządzenia z 21 kwietnia 2015 r. Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek dochodowy od uzyskanych na terytorium Polski przez osoby, o których mowa w art. 3 ust. 2a, przychodów z działalności określonej w art. 13 pkt 2 i 6–9 (w tym z umowy-zlecenia), pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20 proc. przychodu. Stosownie do art. 29 ust. 2 tej ustawy powyższą normę stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska. Jednak zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub niepobranie (niezapłacenie) podatku zgodnie z taką umową jest możliwe pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji.

Trzeba brać pod uwagę również konwencję zawartą między rządem Polski a rządem Ukrainy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, sporządzoną w Kijowie 12 stycznia 1993 r. (DzU 1994 r. nr 63, poz. 269). Zgodnie z jej art. 14 ust. 1 dochody, które osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie osiąga z wykonywania wolnego zawodu albo z innej działalności o samodzielnym charakterze, podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie. Wyjątek dotyczy osoby, która dysponuje zwykle stałą placówką w drugim umawiającym się państwie dla wykonywania swej działalności. Jeżeli dysponuje taką stałą placówką, to dochody mogą być opodatkowane w drugim państwie, jednak tylko w takim zakresie, w jakim mogą być przypisane tej stałej placówce.

Stanowisko skarbówki

W jednej z interpretacji z sierpnia 2014 r. (ITPB1/415-568/14/AD) dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy wskazał: „(...) zgodnie z art. 14 konwencji dochód osoby mającej miejsce zamieszkania na Ukrainie osiągnięty z tytułu wykonywania wolnego zawodu albo z innej działalności o samodzielnym charakterze (umowy-zlecenia) podlega opodatkowaniu na Ukrainie, chyba że osoba ta dysponuje stałą placówką w Polsce dla wykonywania swej działalności. Jeżeli dysponuje ona taką stałą placówką, to dochody mogą być opodatkowane w Polsce, jednak tylko w takim zakresie, w jakim mogą być przypisane tej stałej placówce".

Przepisy konwencji nie definiują pojęcia „działalność o samodzielnym charakterze", ograniczając się do przykładowej definicji wolnego zawodu w art. 14 ust. 2. To wyliczenie wolnych zawodów ma jedynie charakter przykładowy, objaśniający i tym samym nie jest wyczerpujące i przesądzające, które rodzaje działalności są wykonywaniem wolnego zawodu.

Opisane wątpliwości w zakresie stosowania prawa znajdują swoje odzwierciedlenie w niejednolitej praktyce organów administracji publicznej. Mając na uwadze liczbę pracujących w Polsce obywateli Ukrainy, wątpliwości powinny zostać wyjaśnione w przepisach powszechnych, zastępujących niejednolitą praktykę organów administracji publicznej.

—Wojciech Podlewski, radca prawny Kancelaria Prawnicza Windmill Gąsiewski & Roman

Zdaniem autora

Wojciech Podlewski, radca prawny Kancelaria Prawnicza Windmill Gąsiewski & Roman

W praktyce zdarza się, że zarejestrowani przez pracodawców obywatele Ukrainy nie zjawiają się w pracy lub rezygnują z niej wcześniej, niż wynikałoby to z terminu wskazanego w oświadczeniu. Nie znajduje uzasadnienia pogląd prezentowany przez niektóre urzędy pracy, że do takiej sytuacji per analogiam zastosowanie znajdzie art. 88i pkt 5 i 6 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 149). Zgodnie z nim w razie niepodjęcia przez cudzoziemca pracy w okresie trzech miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę albo przerwania pracy na okres przekraczający trzy miesiące podmiot powierzający wykonywanie pracy temu cudzoziemcowi obowiązany jest w terminie siedmiu dni pisemnie powiadomić o tym wojewodę, który wydał dane zezwolenie. W pouczeniu oświadczenia wskazano, że podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi musi zawrzeć z nim umowę na piśmie, uwzględniającą warunki zadeklarowane w oświadczeniu. W praktyce warunki wskazane w umowie często zmieniają się w trakcie jej obowiązywania, a rejestrowanie nowych oświadczeń przy okazji każdej modyfikacji może stanowić nie lada wyzwanie dla podmiotów zatrudniających cudzoziemców. Zwłaszcza gdy takim podmiotem jest np. agencja pracy tymczasowej.