W poprzednich artykułach z cyklu „Kontrola w firmie" omówiliśmy główne zagadnienia dotyczące kontroli podatkowej, w tym kwestię jej wszczynania oraz czasu trwania, wraz ze wskazaniem środków, jakie przysługują kontrolowanemu w przypadku naruszenia regulacji w tym zakresie. Poprzednie artykuły pozwoliły także odróżnić kontrolę podatkową od postępowania kontrolnego prowadzonego przez organy kontroli skarbowej. Wyjaśniliśmy, że w jego toku organy kontroli skarbowej mogą także wszczynać kontrolę podatkową, w trakcie której będą co do zasady zobowiązane do stosowania w tym zakresie przepisów ordynacji podatkowej (dalej: o.p.).
W niniejszym artykule przybliżymy kwestię uprawnień organu w trakcie prowadzenia kontroli podatkowej oraz omówimy związane z tym obowiązki spoczywające na kontrolowanym. Wskażemy również na sankcje, które mogą dotknąć kontrolowanego w przypadku niewykonywania w toku kontroli podatkowej nałożonych na niego obowiązków oraz utrudniania organowi realizowania jego uprawnień w trakcie tego postępowania.
Przywileje
Mając na uwadze wysoce sformalizowany charakter kontroli podatkowej, której przedmiotem jest sprawdzenie wywiązywania się przez podmioty z obowiązków o charakterze podatkowym, ustawodawca wyposażył prowadzące ją organy w duże uprawnienia >patrz tabela, co z kolei dla kontrolowanego oznacza wiele obowiązków.
Udostępnienie a wydanie
Komentując wskazany w tabeli katalog uprawnień organów, w toku kontroli podatkowej należy odróżnić udostępnienie (okazanie) od wydania za pokwitowaniem akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Podczas gdy organ zawsze może żądać udostępnienia mu poprzez okazanie ww. dokumentów, to dla żądania ich wydania musi zostać spełniona jedna z dwóch przesłanek określonych w art. 286 § 2 o.p., a mianowicie:
- powzięcie przez organ uzasadnionego podejrzenia, że są one nierzetelne, lub
- brak zapewnienia kontrolującym przez podatnika warunków umożliwiających wykonywanie czynności kontrolnych związanych z badaniem tej dokumentacji, a w szczególności brak udostępnienia kontrolującym samodzielnego pomieszczenia i miejsca do przechowywania dokumentów.
Te kryteria żądania wydania dokumentacji, w tym związane z „powzięciem uzasadnionego podejrzenia" świadczącego o nierzetelności, nie są określone w sposób ostry i opierają się raczej na swobodnej ocenie kontrolującego (J. Marusik, w: H. Dzwonkowski [red.], Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. 5, 2014, dostępny w Serwisie Informacji Prawnej Legalis).
Legitymowanie
W praktyce wątpliwości może budzić także możliwość legitymowania przez organ osób w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli. W udzielającym tego upoważnienia przepisie (art. 286 § 1 pkt 7 o.p.) nie zakreślono kręgu osób, które mogą zostać wylegitymowane. Obowiązkiem okazania dokumentów może być zatem objęta każda osoba fizyczna, która jest nieznana kontrolującemu, a w stosunku do której ustalenie tożsamości jest wskazane ze względu na potrzeby kontroli (J. Marusik, w: H. Dzwonkowski [red.], Ordynacja podatkowa...).
