Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 2 lipca 2015 r., V CSK 657/14.

Sąd I instancji uwzględnił powództwo i uchylił uchwałę nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki z o.o., którą to uchwałą postanowiono nie powoływać R.S. na stanowisko członka zarządu pozwanej. Sąd ten odwołał się do brzmienia postanowienia § 12 ust. 2 tekstu jednolitego umowy spółki, uprawniającego powoda M.S. do wskazywania jednego kandydata na członka zarządu. W ocenie sądu skorzystanie przez powoda z uprawnienia było wiążące dla pozostałych wspólników i powinno powodować podjęcie uchwały o powołaniu na członka zarządu wskazanej przez powoda osoby. Podjęcie uchwały odmownej nastąpiło sprzecznie z umową spółki, a uchwała ta miała na celu pokrzywdzenie powoda jako wspólnika, co skutkowało uwzględnieniem powództwa na podstawie art. 249 § 1 kodeksu spółek handlowych.

Spółka wniosła apelację, która została oddalona. W ocenie sądu apelacyjnego postanowienie § 12 ust. 2 umowy uprawniające powoda do wskazania jednego kandydata na członka zarządu jest jego osobistym uprawnieniem, które oznacza, że wskazany kandydat powinien być wybrany przez zgromadzenie wspólników, a dowolność decyzji zgromadzenia wspólników w tej materii czyniłaby bezprzedmiotowym powyższy zapis.

W konsekwencji sąd apelacyjny przyjął, że sporna uchwała, odmawiająca powołania na członka zarządu osoby wskazanej przez powoda, została podjęta niezgodnie z § 12 ust. 2 umowy spółki, a także z pokrzywdzeniem powoda przez ograniczenie jego wpływów na sprawy spółki, możliwości wpływania na decyzje zarządu i uzyskiwania bieżących informacji, co uzasadniało zastosowanie art. 249 § 1 k.s.h. Interpretując tę normę sąd apelacyjny uznał, że dla jej zastosowania brak jest konieczności wykazania stanu świadomości (zamiaru) wspólników pokrzywdzenia innego wspólnika, a wystarczającym jest, że uchwała narusza uprawnienie przyznane osobiście określonemu wspólnikowi, a więc, że narusza umowę spółki prowadząc do pokrzywdzenia tego wspólnika.

Pozwana wniosła skargę kasacyjną, którą Sąd Najwyższy uwzględnił.

Komentarz eksperta

Adam Intek, adwokat w poznańskim biurze Rödl & Partner

Z art. 201 § 4 k.s.h. wynika, że członek zarządu spółki z o.o. jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Dyspozytywny charakter tej normy prawnej przesądza o tym, że umową spółki można powierzyć uprawnienie do powoływania członka zarządu innemu podmiotowi aniżeli zgromadzeniu wspólników podejmującemu uchwałę. Nie można wykluczyć, że takim innym uprawnionym do powołania członka zarządu podmiotem mógłby się okazać wspólnik, któremu uprawnienie to zostało przyznane na podstawie art. 159 k.s.h. jako szczególna korzyść, która wymagałyby jednak dokładnego określenia w umowie spółki (wyrok SN z 20 listopada 2003 r., III CK 93/02).

Również w piśmiennictwie przyjęto, że do szczególnych korzyści w rozumieniu art. 159 k.s.h. należy zaliczyć m.in. prawo wspólnika do wyłącznego ustanawiania członków zarządu, a więc ich powoływania, przy czym dopuszczono nawet ewentualność, aby z umowy spółki wyraźnie wynikało, że prawo to nie jest uzależnione od dalszego utrzymywania przez uprawnionego statusu wspólnika. Nadto w doktrynie przyjęto, że art. 159 k.s.h. dotyczy wszelkich korzyści szczególnych, za jakie nie należy jednak uważać uprawnień przysługujących jednolicie wszystkim wspólnikom, przy czym nie jest istotne, czy są to uprawnienia wynikające wyłącznie z umowy, czy też stanowią jedynie modyfikację uprawnień wynikających z ustawy.

W sprawie sądy błędnie uznały, że wynikające z ustawy uprawnienie powoda będącego wspólnikiem do wskazania jednego kandydata na członka zarządu jest uprawnieniem obligującym zgromadzenie wspólników do powołania jego kandydata do zarządu spółki. Brzmienie § 12 ust. 2 umowy wskazywało na uprawnienia powoda, dopóki będzie on wspólnikiem, jedynie do wskazywania jednego kandydata na członka zarządu. Takie brzmienie przyznanego powodowi w umowie uprawnienia w postaci szczególnej korzyści, a wymagające z mocy art. 159 k.s.h. dokładnego określenia w umowie spółki, oznacza wyłącznie to, co wprost wynika z tego postanowienia umownego, a mianowicie uprawnienie do wskazywania jednego kandydata na członka zarządu. Tak określonego uprawnienia nie można kwalifikować jako wiążącego dla zgromadzenia wspólników wskazania osoby kandydata na członka zarządu, który przez zgromadzenie musi być powołany w skład tego organu.

Podkreślić należy, że ustawowym uprawnieniem zgromadzenia wspólników z mocy art. 201 § 4 k.s.h. jest m.in. powołanie członka zarządu uchwałą wspólników, a pozbawienie lub ograniczenie wymienionego organu spółki z o.o. uprawnienia do swobodnego podjęcia uchwały w tym przedmiocie wymagałoby wyraźnego odmiennego postanowienia w umowie spółki.

Brzmienie postanowienia § 12 ust. 2 umowy spółki nie dowodzi, aby uprawnienie zgromadzenia wspólników do powołania uchwałą członka zarządu zostało temu organowi ograniczone do powołania wyłącznie osoby wskazanej jako kandydat przez powoda. Przyznania powodowi w umowie spółki szczególnej korzyści w postaci uprawnienia do wskazywania jednego kandydata na członka zarządu nie można utożsamiać z wyłączeniem swobody zgromadzenia wspólników w realizacji jego ustawowego uprawnienia do powoływania członka zarządu (art. 201 § 4 k.s.h.), bądź, jak przyjął to sąd odwoławczy, z ograniczeniem tego uprawnienia polegającym na związaniu zgromadzenia wspólników obowiązkiem powołania osoby wskazanej przez powoda jako kandydata na członka zarządu.

Ponadto sądy dokonały nieprawidłowej wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 249 § 1 k.s.h. Zastosowanie tego przepisu wymaga wystąpienia co najmniej jednej spośród czterech możliwych konfiguracji łącznego współwystępowania dwóch przesłanek wskazanych w tym przepisie. Sąd apelacyjny zaakceptował możliwość zastosowania art. 249 § 1 k.s.h. w ustalonym stanie faktycznym sprawy, uznając, że kwestionowana uchwała narusza umowę spółki i prowadzi do pokrzywdzenia wspólnika. Taką ocenę należy jednak uznać za co najmniej przedwczesną, ponieważ nie można zaakceptować wystąpienia przesłanki sprzeczności uchwały z umową spółki, uwzględniając argumenty zaprezentowane przy ocenie zarzutu naruszenia art. 159 k.s.h. Zważywszy, że realizacja przez powoda przyznanego mu uprawnienia w postaci szczególnej korzyści określonej w § 12 ust. 2 umowy spółki nie zobowiązywała zgromadzenia wspólników do powołania wyłącznie wskazanej przezeń osoby na członka zarządu, to uznać należy, że uchwała odmawiająca powołania R.S. na członka zarządu pozwanej nie jest uchwałą sprzeczną z umową spółki.