- Przedsiębiorca zamierza kupić od innego przedsiębiorcy budynek. Cena zakupu będzie wyższa niż 15 000 zł. Zakupiony budynek zostanie zaliczony przez przedsiębiorcę do środków trwałych podlegających amortyzacji i będzie wykorzystywany do działalności gospodarczej. Uregulowanie zobowiązania przedsiębiorcy wobec sprzedawcy w zakresie zapłaty części ceny sprzedaży nastąpi w formie przejęcia przez przedsiębiorcę długu sprzedawcy wobec banku z tytułu udzielonego kredytu. Ta część zobowiązania do zapłaty ceny, które zostanie uregulowane w drodze przejęcia długu, będzie wyższa niż 15 000 zł. Pozostała kwota należności za nieruchomość także przekroczy 15 000 zł i zostanie uregulowana przelewem bankowym na rachunek sprzedającego. Przejęty dług będzie następnie uregulowany przez przedsiębiorcę na rzecz banku.

Czytaj także: Jak współkredytobiorca odpowiada za długi

Czy przedsiębiorca będzie mógł zaliczać do kosztów uzyskania przychodu odpisy amortyzacyjne od budynku – od tej części zobowiązania z tytułu ceny nabycia, która zostanie przez przedsiębiorcę uiszczona w formie przejęcia długu sprzedawcy wobec banku? – pyta czytelnik.

Stosownie do art. 22p ust. 1 ustawy o PIT, podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy – Prawo przedsiębiorców została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Zgodnie natomiast z art. 19 ustawy – Prawo przedsiębiorców, dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy w każdym przypadku gdy:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

W myśl art. 22p ust. 2 ustawy o PIT, w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy – Prawo przedsiębiorców została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego, podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą:

1) zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo

2) w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększają przychody

– w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego.

Przepisy art. 22p ust. 1 i 2 ustawy o PIT stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia lub wytworzenia środków trwałych albo nabycia wartości niematerialnych i prawnych (art. 22p ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT).

Celem dodania do ustawy o PIT art. 22p było ograniczenie praktyki gotówkowego regulowania zobowiązań na rzecz form bezgotówkowych.

Nie tylko nadwyżka

Z przepisów tych wynika, że w przypadku każdej transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł istnieje obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Naruszenie tego obowiązku, a więc dokonanie płatności w całości lub w części z pominięciem takiego rachunku oznacza brak możliwości zaliczenia kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca tej transakcji została dokonana z pominięciem rachunku płatniczego. Przepisy nie wyłączają zatem z kosztów jedynie nadwyżki płatności ponad wartość 15 000 zł, lecz każdą płatność (bez względu na jej wartość – kwotę) dokonaną z pominięciem rachunku bankowego, jeżeli jest dokonywana w ramach transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł.

Co wynika z kodeksu cywilnego

Zarówno przepisy ustawy o PIT, jak i ustawy – Prawo przedsiębiorców nie odnoszą się wprost do kwestii rozliczania zobowiązań w drodze przejęcia długu czy też przystąpienia do długu. Przepisy tych ustaw nie definiują również tych pojęć. Trzeba się więc odwołać do kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 519 § 1 k.c., osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu). Oznacza to, że przejmujący dług wstępuje w sytuację prawną dotychczasowego dłużnika, który zostaje z długu zwolniony. Zawarcie umowy o przejęcie długu jest dopuszczalne w świetle zasady swobody umów. Stosownie do art. 3531 kodeksu cywilnego, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Wstąpienie na miejsce dłużnika

Cudzy dług może więc być przejęty przez inny podmiot, który zobowiązał się do jego spłaty zamiast podmiotu, który go zaciągnął. Przejęcie długu sprowadza się do tego, że w miejsce dłużnika wstępuje inny podmiot (przejemca długu), a dłużnik zostaje zwolniony przez wierzyciela z obowiązku jego spłaty. Przy czym, prawa i obowiązki wynikające z umowy, na podstawie której dług został u wierzyciela (np. u kredytodawcy) zaciągnięty, pozostają niezmienione. Zmienia się tylko osoba dłużnika zobowiązanego do uregulowania długu. Oznacza to, że na skutek przejęcia długu zobowiązanie nie ulega umorzeniu, ale ma jedynie miejsce zmiana dłużnika. Skoro przy przejęciu długu nie dochodzi do zlikwidowania zobowiązania, to nie ulega ono umorzeniu. W sytuacji przejęcia długu nie następuje również dokonanie płatności. Czynności przejęcia długu ani przystąpienia do długu nie należy postrzegać jako formy płatności za daną transakcję.

Według internetowego słownika języka polskiego (zob. https://sjp.pwn.pl), „płatność" to „obowiązek regulowania zobowiązań pieniężnych w określonym terminie". Tymczasem, istotą i skutkiem przejęcia długu jest to, że strony takiej transakcji fizycznie nie dokonują płatności z uwagi na wzajemność ich świadczeń. Zmienia się jedynie osoba dłużnika zobowiązanego do uregulowania długu. W efekcie, pomimo braku transferów środków pieniężnych, dochodzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania na gruncie prawa cywilnego.

Wolno odliczyć

Tym samym, przejęcie długu jako inna niż gotówkowa forma uregulowania należności prowadząca do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania, nie mieści się w dyspozycji art. 22p ustawy o PIT. Oznacza to, że w przypadku uregulowania przez przedsiębiorcę zobowiązania z tytułu zapłaty ceny w drodze przejęcia długu nie znajdzie zastosowania art. 22p ustawy o PIT. Przedsiębiorca będzie mógł zaliczyć do kosztów odpisy amortyzacyjne od budynku od tej części ceny nabycia (przekraczającej 15 000 zł), która została uiszczona w formie przejęcia długu.

Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacje dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 lutego 2018 r., 0113-KDIPT2-3.4011.389.2017.3.IR i z 6 lutego 2018 r., 0113-KDIPT2-3.4011. 388.2017.3.IR).

Autor jest doradcą podatkowym

Transakcja, czyli co

Pojęcie „transakcja" nie zostało zdefiniowane w przepisach prawa podatkowego ani cywilnego. W takim przypadku należy posłużyć się znaczeniem słownikowym. I tak, „transakcja" to:

1. „operacja handlowa dotycząca kupna lub sprzedaży towarów lub usług,

2. umowa handlowa na kupno lub sprzedaż towarów lub usług; też: zawarcie takiej umowy".

(zob. https://sjp.pwn.pl)

Takie rozumienie pojęcia „transakcja" znajduje swój odpowiednik w art. 4 pkt 1 ustawy z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 118), zgodnie z którym transakcja handlowa to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.

podstawa prawna: art. 22p ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 1387 ze zm.)

podstawa prawna: art. 3531 i art. 519 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 1145)

podstawa prawna: art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 1292)