Gdy podwładny dozna uszczerbku na zdrowiu w związku z wykonywaną pracą, może liczyć na dodatkowe świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Warunkiem koniecznym jest ustalenie, że doszło do wypadku przy pracy >patrz ramka.
Niekiedy zdarzenie pozornie spełnia wszelkie wymogi wypadku przy pracy, ale ostatecznie nie kwalifikuje się go w ten sposób.
Przykład
Pan Marek pracujący w dziale sprzedaży uczestniczył w turnieju piłki nożnej jako bramkarz drużyny zakładowej. W czasie jednego z meczów złamał rękę. Zawody odbywały się w czasie pracy.
Takie zdarzenie nie będzie uznane za wypadek przy pracy. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 5 marca 2014 r. (II UK 354/13). Wskazał, że skutek zdarzenia zaistniałego w czasie dobrowolnego udziału pracownika w zorganizowanych przez pracodawcę zawodach sportowych, pozostających poza zakresem prowadzonej przez firmę działalności, nie jest objęty ryzykiem ubezpieczeniowym wynikającym z ubezpieczenia społecznego z racji wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Następstwa takiego zdarzenia powinny być objęte dodatkowym ubezpieczeniem pracownika od następstw nieszczęśliwych wypadków.
Powiązanie funkcjonalne
Nagłe zdarzenie powodujące uraz lub śmierć pracownika może nastąpić w dowolnym czasie i miejscu. Pod warunkiem że wiąże się z wykonywaniem czynności pracowniczych przez osobę, która uległa wypadkowi. Do ustalenia powiązania zdarzenia z pracą wystarcza stwierdzenie, że pozostawało ono z nią w związku czasowym, miejscowym lub funkcjonalnym (wyrok SN z 27 czerwca 2011 r., I UK 400/11). Zgodnie z przyjętą w orzecznictwie wykładnią w funkcjonalnym związku z pracą będą jedynie te czynności etatowca, które wyraźnie określono poleceniem wyznaczającym zakres obowiązków. Inne, wykraczające poza czynności pracownika i niesłużące jego realizacji, nie będą bowiem wykonywane w interesie pracodawcy, na jego rzecz i korzyść.
Wypadkiem przy pracy nie jest też zdarzenie, w którym etatowiec powierza wykonywanie czynności służbowych. Odstąpienie od osobistego wykonywania obowiązków pracowniczych (kierowcy) i kontynuowanie podróży jako pasażer zrywa związek z pracą (wyrok SN z 8 maja 2012 r., II UK 253/11). SN wyjaśnił, że związek z pracą, o którym mówi art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej, nie jest przyczynowy, ale normatywny. Polega wyłącznie na czasowym, funkcjonalnym i przestrzennym (miejscowym) powiązaniu zdarzenia z pracą w okolicznościach wymienionych w przepisie.
Łączność czasowa...
Czasowy związek zdarzenia z pracą polega na tym, że powinno ono nastąpić:
- w czasie wykonywania przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- w czasie wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, lub w związku z wykonywaniem tych czynności,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Funkcjonalny związek zdarzenia z pracą wyraża się w tym, że zdarzenie powinno nastąpić w czasie lub w związku z wykonywaniem przez etatowca określonych czynności, a mianowicie „zwykłych czynności lub poleceń przełożonych", „czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia", a także „w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy".
...i punktowa
Wreszcie przestrzenny (miejscowy) związek zdarzenia z pracą polega na tym, że zdarzenie następuje w miejscu, które jest albo miejscem wykonywania czynności służbowych, albo tym na „drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy".
Niewykluczone, że podwładny dozna urazu w czasie pracy na terenie zakładu, ale nie będzie wykonywał czynności należących do jego obowiązków. Wtedy też trudno uznać, że był to wypadek przy pracy, chyba że podwładny wykaże, iż podejmował działania w interesie pracodawcy.
Bez badań
W wyroku z 20 czerwca 2011 r. (I UK 335/10) SN wskazał, że ochrona z ustawy wypadkowej przysługuje pracownikowi, który doznał wypadku w związku z pracą. Etatowiec może zerwać związek z pracą, będąc nawet na terenie zakładu, jeżeli podejmuje czynności, które nie wynikają z zatrudnienia lub są nawet przeciwne jego celom. W sprawie tej dodatkowo w czasie zdarzenia etatowiec nie dysponował aktualnymi badaniami lekarskimi dopuszczającymi go do świadczenia pracy. Zdaniem SN brak badań lekarskich nie przemawia za związkiem wypadku z pracą, gdy zdarzenie (wypadek) wynikło z zerwania go przez etatowca.
W orzecznictwie przyjmuje się, że nawet gdy orzeczenie lekarskie jest wadliwe, sytuację taką można rozważyć jako przyczynę zewnętrzną wypadku, gdy samo zdarzenie wypadkowe pozostawało w związku z pracą i zaszło przy wykonywaniu tej przeciwwskazanej ze względu na stan zdrowia. Jeżeli więc pracownik podjął działania, które nie należą do jego czynności ani nie są w interesie pracodawcy, co powoduje zerwanie związku z pracą, nie ma znaczenia to, że brakuje mu badań lekarskich wymaganych przy pracy na określonym stanowisku czy są one nieaktualne.
Autor jest adwokatem
Co w definicji
Na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm., dalej: ustawa wypadkowa) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez etatowca czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. -
