Orzeczenie o stopniu ułomności nie przesądza o niezdolności do pracy

Osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności mają znaczne trudności w znalezieniu posady. Tymczasem wydanie tego dokumentu nie musi kolidować z możliwością wykonywania powierzonej pracy na najwyższym poziomie, w sposób nie odbiegający od pracy osób cieszących się pełnym zdrowiem.

Stopnie niepełnosprawności określa ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji).

Pojęcia nietożsame

Ustawodawca dopuszcza, że osoby o umiarkowanym, a nawet znacznym stopniu niepełnosprawności mogą podjąć pracę, choć oczywiście nie każdą. Jest to możliwe nie tylko u pracodawcy mającego status zakładu pracy chronionej, ale i u zwykłych pracodawców. Warunek – ci ostatni muszą przystosować stanowiska pracy do potrzeb niepełnosprawnego lub zatrudnić go w formie telepracy.

Pojęcie niezdolności do pracy ma charakter węższy i wskazuje je ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1440 ze zm.). Zgodnie z art. 12 ust. 1 niezdolną do pracy w rozumieniu tej ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przy ocenie stopnia i okresu niezdolności do pracy oraz rokowania do odzyskania zdolności uwzględnia się:

W konsekwencji należy uznać, że nie można utożsamiać pojęć prawnych „niezdolność do pracy" oraz „niepełnosprawność", skoro każde z nich ma odmienną definicję legalną. Orzekanie w sprawie ustalenia stopnia „niezdolności do pracy" oraz „niepełnosprawności" należą do innych organów i stanowić mają konieczną przesłankę prawną do ustalenia prawa do korzystania z różnych świadczeń lub uprawnień. Definicję prawną pojęcia „niepełnosprawności" ujęto szerzej niż „niezdolności do pracy". W konsekwencji każda osoba, która uzyskała orzeczenie „o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy", jest uznawana równocześnie za „osobę niepełnosprawną". Jednak nie każda „niepełnosprawna" staje się automatycznie „osobą niezdolną do pracy".

Działa w jedną stronę

Mimo podobieństwa definicji stwierdzenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie jest tożsame ze stwierdzeniem niezdolności do pracy, a tylko niezdolność do pracy jest równoznaczna z niepełnosprawnością. Możliwe jest też to, że nie stwierdzi się niezdolności do pracy przy uznaniu umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczeciniez 22 października 2013 r., III AUa 334/13).

Ustalenie niezdolności do pracy przez organy rentowe z zasady oznacza niepełnosprawność. Każda osoba, która uzyskała orzeczenie „o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy", jest uznawana równocześnie za „ niepełnosprawną", ale nie każda osoba „niepełnosprawna" staje się automatycznie „osobą niezdolną do pracy". Mimo podobieństwa definicji stwierdzenie nawet umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie jest tożsame ze stwierdzeniem niezdolności do pracy, a tylko niezdolność do pracy jest równoznaczna z niepełnosprawnością. Tak uznał SA w Szczecinie w wyroku z 17 lipca 2013 r. (III AUa 157/13).

Kiedy mniej godzin

Na podstawie art. 15 ustawy o rehabilitacji czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Z kolei czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać siedmiu godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Obecnie, po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 czerwca 2013 r. (K 17/11), nie ma potrzeby uzyskiwania zaświadczenia lekarskiego o konieczności stosowania skróconej normy czasu pracy, co błędnie wskazałem w artykule „Szef nie zaoszczędzi na niepełnosprawnych" (PiP z 13 października 2014 r.), za co przepraszam czytelników.

Autor jest adwokatem

Zależy od naruszenia organizmu

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Z kolei do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.