Ministerstwo pracy przygotowało projekt zmian w kodeksie pracy, w myśl których pracownik, ojciec dziecka, będzie miał prawo do urlopu macierzyńskiego, jeśli jego małżonka umrze, porzuci dziecko lub sama jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Będzie miał prawo do urlopu macierzyńskiego nawet wówczas, gdy matka dziecka nie miała etatu ani żadnego innego tytułu do ubezpieczenia w ZUS. Takie zasady wynikać mają z nowego, projektowanego art. 182

1b

k.p.

Wadliwe regulacje

Obecnie fakt, że ojciec jest ubezpieczony, nie wystarczy, aby dostał on zasiłek macierzyński po śmierci matki dziecka. Może on liczyć na świadczenie wtedy, gdy matka płaciła składki na ubezpieczenie chorobowe. Inaczej ZUS odmówi wypłaty.

- Art. 29 ust. 4 ustawy zasiłkowej narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa – orzekł Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, rozpoznając sprawę ojca walczącego o prawo do zasiłku macierzyńskiego. W wyroku z 20 lutego 2014 r. (IX UA 140/13) przyznał świadczenie ojcu dziecka, którego matka – osoba nieubezpieczona – ze względu na swą niepełnosprawność nie była w stanie opiekować się córką.

Niepełnosprawna matka

Od przyszłego roku niepełnosprawna pracownica, która samodzielnie nie będzie mogła zająć się nowonarodzonym dzieckiem będzie musiała wykorzystać 8 tyg. tzw. biologicznej części urlopu macierzyńskiego. Dopiero resztę urlopu wykorzysta ojciec z etatem. Aby oddać urlopowe uprawnienie ojcu, pracownica złoży pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do niego dołączy zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

W lepszej sytuacji będzie ten pracownik, którego niepełnosprawna żona nie ma etatu ani innego tytułu do ubezpieczenia w ZUS. Z dnia na dzień będzie mógł przejść na urlop i zasiłek i zająć się dzieckiem.

Ojciec z urlopem

Jeśli pracownica matka dziecka umrze przy porodzie lub je porzuci zatrudniony na etacie ojciec malucha będzie miał prawo do niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego i zasiłku. Następnie, już na ogólnych zasadach taki pracownik będzie mógł, na swój wniosek, korzystać z pozostałych, płatnych urlopów związanych z rodzicielstwem czyli: 6 tygodniowego dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie 26 tygodniowego urlopu rodzicielskiego.

Pracownik nabędzie prawo do urlopu macierzyńskiego jeśli matka niemająca ma etatu ani innego tytułu do ubezpieczenia chorobowego umrze lub porzuci noworodka. Zależnie od tego, kiedy dojdzie do nieszczęścia (śmierć matki, porzucenie) – pracownik ojciec dziecka będzie mógł wystąpić do pracodawcy o niewykorzystaną przez matkę część urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. Jeżeli matka dziecka umrze np. w 12 tygodniu życia dziecka, ojciec będzie mógł ubiegać się o pozostałą 8 tygodniową część tego uprawnienia i dwa kolejne urlopy: dodatkowy macierzyński i rodzicielski. Jeżeli matka porzuci dziecko np. w 24. tygodniu życia dziecka,  będzie mógł ubiegać się o 2 tygodniową część dodatkowego urlopu macierzyńskiego i cały urlop rodzicielski.

Bez przymusu

Projekt przewiduje, że urlopu macierzyńskiego w tych okolicznościach udzielać się będzie na pisemny wniosek pracownika ojca wychowującego dziecko. Co ciekawe od niego zależeć będzie, czy skorzysta z urlopu,czy nie. Oznacza to, że obowiązkowy co do zasady urlop macierzyński w tych konkretnych sytuacjach będzie dla ojca urlopem dobrowolnym. Nie ma przymusu wybrania niewykorzystanej części podstawowego urlopu macierzyńskiego. Jeśli jednak ojciec zdecyduje się na wybranie w całości wszystkich przysługujących mu rodzicielskich płatnych urlopów, to musi pamiętać o tym, że musi być zachowany wymóg bezpośredniości.

Inne terminy

Ojciec najpóźniej z jednodniowym wyprzedzeniem będzie musiał poinformować szefa o przejęciu rodzicielskich obowiązków. To oznacza, że co do zasady będzie składał wniosek o urlop albo jego część nie później niż na 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części. Takie pismo będzie wiążące dla pracodawcy.

Nie ma wstecznych urlopów

Jedynym wyjątkiem od zasady bezpośredniości wybierania rodzicielskich uprawnień będzie pierwsze złożenie wniosku o dany urlop. To oznacza, że jeśli pracownica umrze np.  10 stycznia, a wniosek o urlop złoży dopiero 15 stycznia, to szef udzieli wolnego dopiero od 16 stycznia. Nie ma możliwości wstecznego udzielenia urlopu. Jednak jeśli podwładny rozpocznie wybieranie któregoś z urlopów, to kolejne uprawnienie będzie już musiał wybierać z zachowaniem zasady bezpośredniości. Zatem jeśli pracownik planuje korzystać z kolejnego urlopu np. po wykorzystaniu podstawowego macierzyńskiego chce wybrać dodatkowy, to o ten drugi urlop powinien złożyć wniosek w 14-dniowym ogólnym terminie ustawowym, (oczywiście jeśli jest to możliwe tzn. wybiera minimum 14 dni podstawowego macierzyńskiego.).

Jeżeli ojciec od razu chce wybrać całość urlopowych uprawnień (tzw. roczny urlop rodzicielski), to będzie mógł w ciągu 14 dni od śmierci matki dziecka lub porzucenia przez nią malucha złożyć jeden wniosek o wybranie wszystkich urlopów (macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego) w trybie art. 179

1

k.p.

W projekcie przyjęto, że powyższe zmiany wejdą w życie 1 stycznia 2015 r.