W odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule warto przytoczyć ogólnie znaną zasadę, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponosi sama spółka. Wspólnicy spółki z o.o. zasadniczo ryzykują jedynie wniesiony przez siebie wkład. Jednak są pewne sytuacje, w których przepisy prawa przewidują, że odpowiedzialność za zobowiązania może obciążać także zarząd spółki.

Kiedy i jaka odpowiedzialność

Zgodnie z art. 299 kodeksu spółek handlowych, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Przesłankami odpowiedzialności wynikającej z tego przepisu jest:

- ?istnienie zobowiązania oraz

- ?bezskuteczność egzekucji wobec spółki.

Zatem, gdy okaże się, że spółka z o.o. nie posiada już majątku na spłatę zaciągniętych zobowiązań, wierzyciele, którym nie udało się odzyskać swoich wierzytelności w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko spółce, będą mieli prawo żądania od członków zarządu spółki spłaty swoich wierzytelności z ich majątku osobistego.

Co oznacza bezskuteczność egzekucji

O bezskuteczności egzekucji można mówić najczęściej ?w przypadku ukończenia bez zaspokojenia wierzyciela egzekucji skierowanej do całego majątku spółki. W praktyce co do zasady bezskuteczność ta zostaje stwierdzona przez właściwego komornika, który postanowieniem umarza postępowanie. Dlatego najczęściej przedstawianym dowodem bezskuteczności egzekucji będzie postanowienie ?o umorzeniu postępowania egzekucyjnego toczącego się przeciwko sp. z o.o., którego przyczyną była jej bezskuteczność.

Okoliczność bezskuteczności egzekucji może być również wykazana w każdy inny sposób, który jest dopuszczalny przez przepisy postępowania cywilnego. Zatem dowodem może być wykaz majątku sp. z o.o., który został sporządzony w toku postępowania ?o wyjawienie majątku. Za dowód stwierdzający bezskuteczność egzekucji może być uznany bilans oraz księgi handlowe sp. z o.o., jeżeli ?z dokumentów tych będzie wynikać, iż spółka nie ma majątku na pokrycie określonych wierzytelności. Bezskuteczność egzekucji można też wykazać poprzez wskazanie, że jedynym majątkiem spółki jest nieruchomość obciążona ponad swoją wartość wierzytelnościami z pierwszeństwem zaspokojenia.

Kto faktycznie odpowiada

Przede wszystkim odpowiedzialność na podstawie ?art. 299 § 1 k.s.h. ponoszą solidarnie członkowie zarządu spółki. Jednak nie każdy członek władz spółki zostanie pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie tego przepisu.

Będą to jedynie ci członkowie, którzy zostali powołani do pełnienia tej funkcji w sposób zgodny z ustawą i umową spółki. W związku z tym odpowiedzialność „rzekomego" członka zarządu będzie wyłączona, jeżeli uchwała o jego powołaniu będzie z jakichkolwiek przyczyn nieważna (np. nie dochowano wymogów wynikających z umowy – brakuje zgody organu lub powołano przez organ nieuprawniony).

Warto podkreślić, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. jest niezależna od wewnętrznego podziału funkcji przydzielonych poszczególnym członkom zarządu. Nierzadko bowiem spółka decyduje się na rozdzielenie funkcji finansowych, kadrowych czy marketingowych pomiędzy poszczególnych członków. ?W takim modelu spółki dość często zdarza się, że członek zarządu odpowiedzialny za marketing nie ma pełnego obrazu kondycji finansowej zarządzanej przez niego spółki. Co do zasady taki wewnętrzny podział w spółce nie wyłącza odpowiedzialności członków jej władz. Zgodnie ?z orzecznictwem Sądu Najwyższego odpowiedzialności członka zarządu nie uchyla umowa łącząca członków zarządu co do sposobu kierowania sprawami spółki, w szczególności ustalony umownie podział czynności. Tego rodzaju umowa ma znaczenie tylko wewnątrzorganizacyjne (wyrok SN z 9 grudnia 2010 r., III CSK 46/10).

Jakie zobowiązania

Członek zarządu ponosi odpowiedzialność wyłącznie za zobowiązania, które powstały w okresie, kiedy rzeczywiście sprawował tę funkcję. Dodatkowo dla powstania odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. nie ma znaczenia fakt wpisania danej osoby do rejestru przedsiębiorców, ponieważ należy pamiętać, że wpis taki ma wyłącznie charakter deklaratoryjny. W konsekwencji odpowiedzialności nie poniosą ci członkowie zarządu, których mandat wygasł przed powstaniem wierzytelności, choćby nadal byli wpisani do KRS. Z drugiej jednak strony odpowiedzialność poniosą ci członkowie zarządu, którzy wprawdzie zostali już powołani do pełnienia funkcji członka zarządu, jednak nie zostali jeszcze wpisani do KRS.

Ponadto zakres odpowiedzialności za zobowiązania  odnosi się wyłącznie do osób, które pełniły funkcje zarówno w okresie, kiedy zobowiązanie powstało, jak i w okresie jego wymagalności, jeżeli jest to jednocześnie czas, w którym należało złożyć wniosek ?o ogłoszenie upadłości. Wobec tego odpowiedzialności za zobowiązania spółki nie poniosą członkowie zarządu, którzy sprawowali funkcje ?w okresie,  kiedy istniały przesłanki do ogłoszenia upadłości, jednak ich mandat wygasł przed powstaniem samego zobowiązania. Wymogi wynikające z art. 299 § 1 k.s.h. zostaną spełnione jedynie wtedy, gdy będzie istnieć zobowiązanie oraz jednocześnie podstawy do ogłoszenia upadłości.

Warto podkreślić, że osoba będąca jednocześnie wspólnikiem spółki oraz członkiem jej zarządu – powołanym zgodnie z prawem i wewnętrznymi aktami spółki – będzie ponosiła odpowiedzialność z art. 299 ?§ 1 k.s.h. Odpowiedzialności tej nie ogranicza bowiem zasada wynikająca z art. 151 § 4 k.s.h., mówiąca o tym, iż wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Dodatkowo członkowie władz spółki z o.o. na podstawie art. 116 ordynacji podatkowej odpowiadają solidarnie i całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki ?z o.o., jeżeli egzekucja przeciwko spółce okazała się ?w całości lub w części bezskuteczna. Oprócz odpowiedzialności podatkowej członkowie zarządu na podstawie art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ponoszą również odpowiedzialność wobec ZUS za niezapłacone składki z tytułu ubezpieczenia społecznego. Należy pamiętać, iż odpowiadają oni tylko za te należności, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków.

Co w przypadku likwidacji

Zdarza się, że spółka w obliczu złej kondycji finansowej decyduje się na przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego i wykreślenie z KRS. Jak wówczas odpowiadają członkowie zarządu?

Członkowie władz spółki – pełniący w takiej sytuacji funkcje jej likwidatorów – powinni mieć świadomość, że również w czasie trwania postępowania likwidacyjnego odpowiadają – na zasadach ?z art. 299 k.s.h. – za powstałe ?w tym czasie zobowiązania. Co prawda dotychczas nie istniało jednolite stanowisko doktryny, jak i orzecznictwa odnośnie do ponoszenia odpowiedzialności wynikającej ?z art. 299 k.s.h. przez likwidatorów spółki, jednak w ostatnim czasie linia orzecznictwa Sądu Najwyższego kieruje się w stronę objęcia ich odpowiedzialnością za zobowiązania (uchwała SN  w  składzie siedmiu sędziów z 28 stycznia 2010 r., ?III CZP 91/09).

Magdalena Szwedo jest aplikantem adwokackim w Rödl & Partner ?w Krakowie

Anna ?Smagowicz-Tokarz, adwokat i Associate Partner ?w Rödl & Partner w Krakowie

Osoby podejmujące się sprawowania  zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością powinny mieć na uwadze obowiązujące zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Wszystko dlatego, że w sytuacji jej niewypłacalności istnieje bardzo duże ryzyko, że niezaspokojeni wierzyciele będą domagali się spłaty zobowiązań ?z ich osobistego majątku, co w większości przypadków może się okazać skuteczne.