Prowadzę firmę w budynkach dawnej fabryki. Część z nich jest w bardzo złym stanie technicznym, a pozostałe zostały prawie w 90 proc. przebudowane, przez co nie można jednoznacznie stwierdzić, czy pozostało w nich coś z oryginalnej budowli. Wojewódzki konserwator zabytków wpisał do rejestru zabytków zespół budynków dawnej fabryki wraz z otoczeniem. Czy zły stan zabytku nie ma wpływu na jego wpis do rejestru? – pyta czytelnik.

Nie. Stan zachowania zabytku nie ma wpływu na decyzję o objęciu go ochroną poprzez wpis do rejestru. Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 22 grudnia ?2009 r. (I SA/Wa 1546/09) wyraźnie stwierdził, że ewentualne daleko idące zniszczenia obiektów wchodzących w skład zabytku, nie wykluczają możliwości objęcia ochroną istniejących pozostałości, w szczególności w ramach układów urbanistycznych i zespołów budowlanych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami   (dalej: u.o.z.o.z.) podlegają jej zabytki nieruchome, ruchome i archeologiczne, bez względu na stan ich zachowania. Z treści tego przepisu wprost wynika, że zły stan zachowania obiektu zabytkowego (np. stan techniczny budynku) nie uniemożliwia objęcia go ochroną konserwatorską, jeżeli nadal spełnia on warunki z art. 3 pkt 1  u.o.z.o.z. Zabytkiem jest bowiem nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. W myśl natomiast art. 9 ust. 2 u.o.z.o.z., do rejestru zabytków może być również wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru zabytków. Otoczenie to teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków w celu ochrony wartości widokowych zabytku lub jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Wpis otoczenia do rejestru zabytków powoduje na nim pewne ograniczenie możliwości inwestycyjnych. Jest to uzasadnione koniecznością zachowania wartości historycznych i artystycznych zabytku.

Należy jednak zauważyć, że jednym z powodów skreślenia zabytku z rejestru, określonym w art. 13 ust. 1 u.o.z.o.z., jest jego zniszczenie w stopniu powodującym utratę wartości historycznej, artystycznej lub naukowej. Dlatego zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażonym w wyroku z 25 maja 2011 r.  (II OSK 1157/10), ten powód skreślenia zabytku z rejestru może równocześnie stanowić przesłankę negatywną wpisu do rejestru zabytków obiektów zniszczonych, znajdujących się w złym stanie technicznym.

Organy oceniające zasadność wpisu do rejestru zabytków obiektu, który uległ zniszczeniu, powinny więc ocenić, czy stan zachowania tego obiektu jest na tyle zły, że nie przedstawia on już żadnej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej. Ważne jest bowiem, że przesłanką, która musi być spełniona, by nastąpiło wykreślenie z rejestru zabytków, jest nie tyle sam fakt zniszczenia zabytku, ile zniszczenie w takim stopniu, który powoduje utratę wartości historycznej, naukowej lub artystycznej albo którego wartość będąca podstawą wydania decyzji o wpisie do rejestru nie została potwierdzona w nowych ustaleniach naukowych (wyrok WSA w Warszawie z: 16 lutego 2011 r., I SA/Wa 1032/2010 i 21 stycznia 2011 r., I SA/Wa 1286/2010).

—porady opracował Leszek Jaworski, ?specjalista w zakresie prawa administracyjnego

podstawa prawna: art. 3 pkt 1 i 15, art. 6 ust. 1, art. 9 ust. 2, art. 13 ust. 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU nr 162, poz. 1568 ze zm.)