W uproszczeniu sprzedaż spółki można porównać do sprzedaży samochodu. Tymczasem wielu sprzedawców zapomina o podstawowych działaniach przygotowawczych, takich jak dokonanie przeglądu, naprawienie usterek, przygotowanie dokumentacji. Planując transakcję, należy pamiętać, że rozważny kupujący nie zaangażuje znacznych środków finansowych przed dokonaniem własnego przeglądu, który ujawni różne wady i niedociągnięcia. Nieprzygotowana do sprzedaży spółka może cieszyć się mniejszym zainteresowaniem, a sprzedawcy powinni liczyć się z niższą ceną.
Od czego zacząć
Zanim dojdzie do rozmów o sprzedaży, strony powinny dokonać wielu czynności przygotowawczych. W zależności od branży, atrakcyjności spółki, jej wielkości oraz stopnia poufności transakcji liczba możliwych scenariuszy jest znaczna. Jednak kluczowy jest jak najwcześniejszy kontakt z doradcami transakcyjnymi, przegląd mocnych i słabych stron spółki oraz przygotowanie oferty i dokumentacji dla inwestorów.
W zależności od rozmiaru transakcji konieczne może być zatrudnienie doradców od fuzji i przejęć. Dziś standardem jest zaangażowanie prawników transakcyjnych i doradców podatkowych, inwestycyjnych i innych. Pomogą oni w określeniu strategii, przygotowaniu spółki do sprzedaży, nawiązaniu kontaktu z inwestorami oraz przeprowadzą przez transakcję – od badania spółki przez negocjacje do podpisania umowy ostatecznej i przekazania kontroli nad spółką.
Czynności wstępne
Wraz z doradcami sprzedawca powinien potwierdzić, czy zbycie spółki wiąże się z koniecznością spełnienia dodatkowych wymogów prawnych, które mogą skomplikować transakcję. Należy rozważyć, jaka metoda sprzedaży „spółki" będzie odpowiednia – sprzedaż udziałów czy zbycie jej przedsiębiorstwa.
Warto się zastanowić, czy możliwe będzie uzyskanie korzyści z restrukturyzacji korporacyjnej, która może wiązać się z optymalizacją podatkową. Jeżeli planowana jest sprzedaż tylko części przedsiębiorstwa spółki, już na wstępnym etapie warto przygotować strategię wydzielenia takiej części. Elementy te mają duże znaczenie dla terminowości transakcji, gdyż przekształcenia mogą spowodować opóźnienie procesu.
Badanie przedsprzedażowe
Ważnym elementem przygotowania spółki do sprzedaży jest przeprowadzenie przedsprzedażowego badania spółki (tzw. vendor's due diligence) w celu zidentyfikowania problemów i naprawienia ich przed rozpoczęciem badań przez kupujących.
W celu zapewnienia atrakcyjności spółki sprzedawca powinien przygotować ją do samodzielnego funkcjonowania po sprzedaży. Przykładowo należy sprawdzić, czy kluczowi pracownicy są związani ze spółką na odpowiednio długi okres, a jeśli spółka jest zarządzana bezpośrednio przez sprzedawcę, który zamierza rozstać się z nią po transakcji (co zdarza się często w przypadku sprzedaży biznesów rodzinnych), czy dostępni są następcy zdolni do przejęcia obowiązków.
Przygotowanie
W ramach organizacji procesu sprzedaży należy przygotować dokumentację, która zostanie udostępniona potencjalnym kupującym w ramach badania due diligence. Ponieważ etap ten może być okazją do poznania tajemnic spółki przez konkurencję, procesem należy odpowiednio zarządzać, stopniowo udostępniając zanonimizowane dokumenty, których wrażliwość jest dostosowana do zaawansowania transakcji.
Przed udostępnieniem dokumentów kupującemu należy pamiętać o zawarciu umowy o zachowanie poufności. W umowie warto zabezpieczyć się wysoką karą umowną, gdyż wykazanie szkody wynikłej z wycieku dokumentacji jest trudne.
W zależności od relacji biznesowych i uzgodnień dotyczących rozkładu ryzyka inwestycyjnego, kupujący wymagają zazwyczaj złożenia zapewnień dotyczących spółki. Ich zakres i charakter prawny są jednym z podstawowych elementów negocjacji. W przypadku, gdy przewidywany jest impas, warte rozważenia już na wstępnym etapie są opcje ubezpieczeniowe.
Choć ubezpieczenie oświadczeń i zapewnień stron jest mało popularne na rynku polskim, coraz bogatsza oferta takich ubezpieczeń jest dostępna za pośrednictwem brokerów zagranicznych (np. londyńskich), którzy chętnie obsługują transakcje polskie.
Piotr Jaśkiewicz adwokat w kancelarii Baker & McKenzie
Komentuje Piotr Jaśkiewicz, adwokat w kancelarii Baker & McKenzie
Rzetelne przygotowanie spółki do sprzedaży wymaga wytężonej pracy, może też wiązać się z nakładami finansowymi. Pamiętając o konieczności dostosowania poświęconych na ten cel środków do rozmiaru transakcji, warto podjąć wysiłek. Może on przełożyć się na powodzenie sprzedaży oraz osiągnięty zysk. Dobre przygotowanie z pewnością ograniczy ryzyko roszczeń odszkodowawczych kupującego.
Trzeba pamiętać, że przygotowanie dokumentacji wiąże się z koniecznością zeskanowania wielu dokumentów rozmieszczonych w różnych miejscach w firmie, a wykonanie tego zadania może sparaliżować prace spółki. Przygotowywanie dokumentacji w pośpiechu może wpłynąć na jakość prac, np. dokładność usuwania danych poufnych. Aby uniknąć problemów z odnalezieniem dokumentów, warto przygotować standardową dokumentację na etapie przygotowania do sprzedaży.
Dokumenty należy udostępniać w sposób zorganizowany. Badanie może zostać przeprowadzone w siedzibie sprzedającego, co pozwala zmniejszyć ryzyko wycieku informacji, lecz jest coraz rzadziej praktykowane z uwagi na niedogodność dla doradców i konieczność ujawnienia planów sprzedaży pracownikom. Obecnie najczęściej dokumenty udostępniane są w formie elektronicznej.
Dokumentacja z danymi wrażliwymi powinna być przekazywana doradcom stopniowo, zgodnie ze stopniem zaawansowania transakcji. Dokumenty należy dozować w taki sposób, aby informacje poufne nie zostały przekazane osobom, które w rzeczywistości nie są zainteresowane nabyciem spółki. Należy również pamiętać o anonimizacji dokumentów poufnych.
