Jak skutecznie zlikwidować masę upadłości poprzez sprzedaż firmy

Najważniejsze są zasady

- Jakie są zasady sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego?

Zgodnie z zasadami Prawa upadłościowego i naprawczego (dalej: p.u.i.n.) jednym ze sposobów likwidacji masy upadłości jest sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego, które winno zostać sprzedane jako całość. Gdy sprzedaż taka z przyczyn ekonomicznych bądź innych jest niemożliwa, jest wtedy możliwość sprzedaży zorganizowanej jego części bądź zbioru rzeczy lub praw obciążonych zastawem rejestrowym.

Przepisy prawa upadłościowego nie określają pojęcia przedsiębiorstwa upadłego, stąd konieczne jest sięgnięcie do Kodeksu cywilnego >patrz ramka.

Co to właściwie jest

Zgodnie z art. 55

1

k.c przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej, który obejmuje:

oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa), własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia;

patenty i inne prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa oraz księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Tak określone przedsiębiorstwo upadłego bądź jego zorganizowana część (w postaci np. odrębnego zakładu produkcyjnego) może stanowić przedmiot umowy zawieranej przez syndyka z nabywcą.

W przypadku zbycia przedsiębiorstwa należącego do spółki publicznej konieczne jest zasięgnięcie opinii przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, co do wpływu sprzedaży na rynek kapitałowy i interes gospodarki.

W umowie zbycia przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części powinny zostać wskazane składniki przedsiębiorstwa stanowiące przedmiot umowy zbycia. Art. 55 k.c. wskazuje, że czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład. Jest inaczej, gdy co innego wynika z czynności prawnej albo z przepisów szczególnych a bezpieczeństwo obrotu prawnego sugeruje wskazywanie poszczególnych składników stanowiących przedmiot umowy. Możliwe jest także wskazanie składników przedsiębiorstwa nie podlegających zbyciu, ale jest to rozwiązanie rzadko spotykane w praktyce.

Bezsporna jest konieczność określenia nieruchomości, wchodzących w skład przedsiębiorstwa oraz zachowanie formy aktu notarialnego.

Przetarg albo aukcja

- W jakim trybie można sprzedać przedsiębiorstwo upadłe?

Co do zasady sprzedaż takiego przedsiębiorstwa następuje w drodze przetargu albo aukcji, do których stosuje się odpowiednio przepisy k.c., z modyfikacjami wynikającymi ze specyfiki postępowania upadłościowego.

Używanie nazwy upadłego przez nabywcę jego przedsiębiorstwa możliwe jest wyłącznie za zgodą upadłego

Przetarg oraz aukcja są trybami zawarcia umowy unormowanymi w art. 701-704 k.c. Przy czym przetarg ma charakter pisemny, zaś aukcja ustny.

Warunki przetargu albo aukcji zatwierdza sędzia–komisarz. Przez warunki te rozumieć należy treść umowy (specyfikację), ustaloną przez syndyka oraz tryb postępowania przy zawieraniu umowy.

W warunkach syndyk powinien określić m.in. termin składania ofert, wadium (o ile ma być) oraz konsekwencje jego nieuiszczenia, okoliczności, w których oferta przestaje wiązać.

Ogłoszenie oraz warunki przetargu albo aukcji, mogą być zmienione lub odwołane tylko, jeżeli zastrzeżono to w warunkach. Również decyzja o wyborze trybu – przetargu albo aukcji – należy do syndyka, jednak sędzia-komisarz z łatwością może wybór ten zablokować.

Potrzebna jest gwarancja

- Czy konieczne jest wpłacenie wadium?

Do najważniejszych – fakultatywnych, jednak w praktyce rekomendowanych – warunków przetargu albo aukcji, należy obowiązek wpłacenia wadium.

Zgodnie z art. 704 k.c. w warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi (syndykowi) określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium). Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, syndyk może pobraną sumę zachować albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia.

W innych przypadkach wadium należy zwrócić. Jeżeli syndyk uchyla się od zawarcia umowy, to uczestnik, którego oferta została wybrana może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody. Innym z warunków przetargu, który należy rekomendować winno być wskazanie, że cała cena sprzedaży powinna zostać wpłacona przed przeniesieniem na nabywcę przedsiębiorstwa upadłego.

Z uwagi na niedopuszczalną sprzedaż przedsiębiorstwa poniżej jego wyceny w ramach pierwszego przetargu albo aukcji, w praktyce postuluje się wskazywanie w warunkach przetargu albo aukcji warunku zakładającego niemożność sprzedaży przedsiębiorstwa poniżej ceny wywoławczej oraz warunku zakładającego, że cena wywoławcza jest równa wartości wynikającej z wyceny przedsiębiorstwa.

Jak można informować

- Kiedy trzeba zawiadomić o aukcji lub przetargu?

O przetargu albo aukcji należy zawiadomić przez obwieszczenie co najmniej na dwa tygodnie, a jeżeli przetarg albo aukcja dotyczy przedsiębiorstwa spółki publicznej - co najmniej na sześć tygodni przed terminem posiedzenia wyznaczonego w celu ich przeprowadzenia.

Obwieszczenia dokonuje się przez ogłoszenie w budynku sądowym oraz zamieszczenie w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu lokalnym. W praktyce również informacja o przetargu albo aukcji, zamieszczana jest w innych miejscach np. na stronach internetowych upadłego.

Wszystko jawne

W myśl zasady jawności, przetarg albo aukcję przeprowadza się na posiedzeniu jawnym, które prowadzi syndyk pod nadzorem sędziego-komisarza. Wyboru oferenta dokonuje syndyk, jednak wybór ten wymaga zatwierdzenia przez sędziego-komisarza i dopiero z tą chwilą staje się skuteczny.

Zatwierdzenie wyboru oferty przez sędziego – komisarza następuje w formie postanowienia, które może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym. Sędzia-komisarz może odroczyć zatwierdzenie wyboru oferenta o tydzień; w tym przypadku postanowienie o zatwierdzeniu wyboru oferenta podlega obwieszczeniu poprzez ogłoszenie w budynku sądu oraz w prasie. Uprawnienie to daje sędziemu-komisarzowi czas na przeanalizowanie złożonych ofert oraz weryfikację poprawności aukcji/przetargu oraz dokonanego wyboru.

Bez wyboru oferty

Przetarg może zakończyć się bez wyboru oferty, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej. Organizator przetargu ma zaś obowiązek niezwłocznie powiadomić uczestników przetargu o jego wyniku albo o zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru.

Umowę zawiera syndyk

- W jakiej formie powinna nastąpić sprzedaż?

Postanowienie sędziego-komisarza o zatwierdzeniu wyboru oferty przez syndyka, nie rodzi jeszcze skutku sprzedaży, lecz tylko powinność zawarcia umowy na warunkach oferty. Syndyk zawiera umowę sprzedaży w terminie określonym przez sędziego-komisarza, nie dłuższym niż cztery miesiące od dnia zatwierdzenia wyboru oferenta przez sędziego-komisarza. Jeżeli do umowy nie dojdzie z winy oferenta, sędzia-komisarz wydaje postanowienie o ogłoszeniu nowego przetargu albo aukcji, w których nie może uczestniczyć oferent, który nie zawarł umowy. Zbycie przedsiębiorstwa upadłego powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

W praktyce umowy zbycia przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części są sporządzane w formie aktu notarialnego. Dodatkowo zbycie przedsiębiorstwa upadłego należącego do osoby wpisanej do rejestru powinno być wpisane do rejestru. Wpis taki ma charakter deklaratoryjny i nie wpływa na datę przejścia na nabywcę prawa do przedsiębiorstwa upadłego.

Są istotne różnice

- Czym różni się zwykłe nabycie przedsiębiorstwa od nabycia przedsiębiorstwa upadłego?

Nabycie przedsiębiorstwa w postępowaniu upadłościowym różni się od „zwykłego" nabycia przedsiębiorstwa skutkami takiej transakcji.

Zgodnie z art. 313 ust. 3 p.u.i.n. sprzedaż dokonana w postępowaniu upadłościowym ma skutki sprzedaży egzekucyjnej, nabywca składników masy upadłości nie odpowiada za zobowiązania podatkowe upadłego, także powstałe po ogłoszeniu upadłości. Tym samym opisanie skutków takiej sprzedaży wymaga zidentyfikowania przedmiotu sprzedaży (np. czy w skład przedsiębiorstwa wchodzą nieruchomości) oraz ewentualnego sięgnięcia do odpowiednich przepisów postępowania cywilnego.

W przypadkach gdy przedmiotem sprzedaży jest prawo własności nieruchomości (czy np. prawo użytkowania wieczystego) przepisy p.u.i.n. zawierają specjalną regulację odnosząca się do wygaśnięcia praw i roszczeń osobistych, praw dożywotnika, ustanowionych służebności czy też wykreślenie hipotek. W pozostałym zakresie skutki sprzedaży należy oceniać według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Bez obciążeń

- Jakie są skutki sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego?

W przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa skutki takiej sprzedaży reguluje art. 317 p.u.i.n., a więc nabywca przedsiębiorstwa upadłego:

- staje się podmiotem uprawnionym z koncesji, zezwoleń, licencji i ulg, które zostały udzielone upadłemu, chyba że ustawa lub decyzja o ich udzieleniu stanowi inaczej;

- może używać oznaczenia przedsiębiorstwa upadłego, w którym mieści się jego nazwisko, tylko za zgodą upadłego;

- nabywa je w stanie wolnym od obciążeń i nie odpowiada za zobowiązania upadłego;

- wygasają wszelkie obciążenia na składnikach przedsiębiorstwa, z wyjątkiem obciążeń wymienionych w art. 313 ust. 3 i 4 p.u.i.n. (służebności i prawo dożywocia).

Przejście na nabywcę przedsiębiorstwa upadłego praw i obowiązków wynikających z koncesji, zezwoleń, licencji i ulg, udzielonych wcześnie upadłemu, stanowi wyjątek od ogólnej reguły prawa administracyjnego. W każdym przypadku nabywca powinien więc zbadać treść danego aktu administracyjnego oraz przepisów będących podstawą jego wydania celem upewnienia się czy prawa i obowiązki z niego wynikające będą dotyczyć nabywcy. W pewnych przypadkach może okazać się, że nabywca winien dochować dodatkowych czynności warunkujących skuteczność przejścia na niego praw i obowiązków.

Używanie nazwy upadłego przez nabywcę jego przedsiębiorstwa możliwe jest wyłącznie za zgodą upadłego. Oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa) – zgodnie z art. 551 k.c. jest jednym ze składników przedsiębiorstwa. Bardzo często nazwa zawiera nazwisko właściciela danego przedsiębiorstwa. Przepis art. 317 ust. 2 zd. 1 p.u.i.n. należy oceniać w charakterze ochrony upadłego, gdyż jego nazwisko jako stanowiące część nazwy co do zasady stanowi przedmiot zbycia przedsiębiorstwa.

Zgodnie z regulacją art. 317 ust. 2 zd. 2 nabywca przedsiębiorstwa nabywa je w stanie wolnym od obciążeń i nie odpowiada za zobowiązania upadłego. Jest to rozwiązanie odmienne od przyjętego w art. 554 k.c., zgodnie z którym nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności.

„RZECZPOSPOLITA" RADZI

Na postanowienie sędziego-komisarza o zatwierdzeniu wyboru oferenta przysługuje zażalenie. Może je wnieść syndyk, każdy z uczestników postępowania, a także każdy z wierzycieli.

—Anna Jakimiuk Habas, radca prawny AJH Legal

—Marta Barnaszewska, aplikant radcowski AJH Legal