Przedsiębiorca – inwestor, który otrzyma nakaz rozbiórki samowolnie wzniesionego obiektu i nie odwoła się od niego, ma obowiązek zastosowania się do niego. Jeżeli tego nie zrobi, to powiatowy inspektor nadzoru budowlanego będzie mógł podjąć czynności, których celem będzie doprowadzenie do realizacji obowiązku w drodze postępowania egzekucyjnego.
W celu przymuszenia strony do wykonania nałożonego na nią obowiązku o charakterze niepieniężnym, a takim jest nakaz rozbiórki budynku, organ administracji może skorzystać wyłącznie ze ściśle określonych czynności.
Zgodnie z art. 1a pkt 12 lit. b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w tym celu może on: nałożyć grzywnę w celu przymuszenia, przeprowadzić wykonanie zastępcze, odebrać rzecz ruchomą, odebrać nieruchomość, opróżnić lokal i inne pomieszczenia, a także zastosować przymus bezpośredni. Jak jednak słusznie zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w swoim wyroku z 25 lutego 2009 r. (II SA/Ke 6/09) z uwagi na specyfikę nakazu rozbiórki organ egzekucyjny może zastosować wobec inwestora wyłącznie grzywnę w celu przymuszenia oraz wykonanie zastępcze.
Jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego inwestor nie zgadza się z nałożonymi na niego środkami prawnymi, to może złożyć zażalenie na postanowienie wydawane w toku prowadzenia egzekucji. Wnosi się je do organu odwoławczego, a więc np. wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, za pośrednictwem organu egzekucyjnego, a więc np. powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. Termin na jego złożenie wynosi 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.
Na skutek złożonego zażalenia organ odwoławczy zbada, czy organ egzekucyjny dokonał wyboru takiego środka, który prowadzić będzie do bezpośredniego wykonania zobowiązania, a jednocześnie jest jak najmniej uciążliwy dla zobowiązanego. Obowiązek takiego właśnie postępowania organu nakłada art. 7 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w swoim wyroku z 25 sierpnia 2009 r. (II OSK 1274/08) wyłącznie od okoliczności danej sprawy zależy, czy takim skutecznym i najmniej uciążliwym środkiem będzie wykonanie zastępcze, czy też grzywna w celu przymuszenia o określonej wysokości. Nie można więc automatycznie przyjąć, że w każdej sprawie organ egzekucyjny w pierwszej kolejności powinien nałożyć grzywnę, a dopiero następnie w zastępstwie inwestor dokonać rozbiórki budynku.
Co ważne, wniesione zażalenie nie wstrzymuje wykonania decyzji. Organ egzekucyjny lub organ odwoławczy może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać jej wykonanie do czasu merytorycznego rozpatrzenia zażalenia. Będzie to szczególnie uzasadnione w przypadku zastosowania wykonania zastępczego. Wiąże się ono bowiem z niebezpieczeństwem powstania szkody lub trudnych do odwrócenia skutków.
