W czerwcu 2010 r. małżonkowie przyjęli na wychowanie dziecko. Za zgodą biologicznej matki wystąpili do sądu opiekuńczego o pełne przysposobienie. Jednocześnie wystąpili o zabezpieczenie wniosku poprzez przyznanie pieczy nad dzieckiem do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o przysposobienie. Sąd odmówił im jednak takiej pieczy.
Przyszła matka adopcyjna złożyła w swojej firmie wniosek o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni na podstawie art. 183 § 1 kodeksu pracy. Pracodawca jednak odmówił. Stwierdził, że będzie to możliwe dopiero, gdy przedstawi ona orzeczenie sądu rodzinnego o przysposobieniu dziecka.
Zainteresowana odwołała się do sądu pracy. W obu instancjach zapadły niekorzystne dla niej orzeczenia. Sędziowie wyszli z założenia, że nie można przyznawać pracownikowi takich uprawnień na podstawie samego tylko przyjęcia dziecka, bez ustanowienia nad nim pieczy przez sąd opiekuńczy. Inaczej mogłoby dochodzić do nadużyć.
Dopiero Sąd Najwyższy stwierdził, że pracownik w takiej sytuacji nabywa prawa do urlopu macierzyńskiego. Nie budzi bowiem wątpliwości, że pojęcie „przyjęcie dziecka na wychowanie" nie może być rozumiane jako przyznanie nad nim pieczy przez sąd opiekuńczy przed orzeczeniem o adopcji.
Zdaniem SN art. 183 § 1 k.p. uzależnia prawo do urlopu nie od wydania przez sąd opiekuńczy postanowienia o pieczy, lecz od faktycznego przyjęcia dziecka na wychowanie i od złożenia wniosku o jego przysposobienie. Sąd Najwyższy powołał się także na przepisy o rencie rodzinnej, które uzależniają prawo do tego świadczenia od przyjęcia na wychowanie na co najmniej rok przed śmiercią ubezpieczonego (zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Odesłał więc tę sprawę do ponownego rozpoznania przez sąd okręgowy. Zastrzegł przy tym, że pracownik zyskuje prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego na podstawie faktycznego sprawowania opieki nad dzieckiem, niezależnie od jego formalnego statusu. Zdaniem SN w tych przepisach chodzi przede wszystkim o dobro dziecka.
sygnatura akt: I PK 4/12
